Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Síða 129

ÖRNEFNl OG MINJAR í LANDI BESSASTAÐA
133
fram á elliár. Fórum við tvisvar yfir allt efnið, haustið 1972 og 7. júní 1973.
Sjálfur hef ég svo skoðað staðhætti og ummerki eftir föngum.
Örnefnin eru fá og strjál, enda er landið ekki sérlega stórt, fremur kenni-
leitasnautt og talsvert búið að breyta því með framræslu, sléttun og ræktun og
vegagerð, einkum hið næsta húsunum. Á slíkt auðvitað við um marga aðra
bæi, jafnvel flesta. Gömul ummerki kringum húsin á Bessastöðum eru litil
sem engin, og er þar orðið mikil breyting á síðan Benedikt Gröndal þekkti þar
best til um miðja síðastliðna öld. Gamlar mannaminjar í landi Bessastaða eru
yfirleitt fáar, jafnvel inni í nesinu, þar sem land er þó mjög ósnert og þvi fátt
eða ekkert af því tagi eyðilagt. Um minjarnar vísast til minjaskrárinnar hér á
eftir.
í afsals- og veðmálabók Gullbringu- og Kjósarsýslu er eftirfarandi landa-
merkjaskrá Bessastaða með Lambhúsum, dagsett á Bessastöðum 31. maí
1890, undirskrifuð af Grími Thomsen og samþykkt af fyrirsvarsmönnum Ey-
vindarstaða og Brekku:
„Þessi eru landamerki Bessastaða með Lambhúsum eftir fornum skjölum
og brúkun frá ómunatíð:
Bessastaðir eiga að austan, norðan og sunnan allt að sjó (Skerjafirði og
Lambhúsatjörn), en milli Lambhúsa og Eyvindarstaða eru landamerki að
norðan og norðaustan bein lína úr Grásteini á Brekkugranda eftir vörðum,
sem þar eru hlaðnar fyrir utan Lambhúsaveitu og í miðjan Bessahólma, sem
og heyrir undir Bessastaði. Að sunnanverðu eiga Bessastaðir (Lambhús) að
Grásteini á fyrrtéðum Granda.“
Hefst nú hin eiginlega örnefnalýsing.
Þegar ekið er Álftanesveg af Hafnarfjarðarvegi, sést hvernig Álftanes í
þrengri merkingu takmarkast af Lambhúsatjörn og Skógtjörn, en milli þeirra
er tiltölulega mjótt eiði, sem vegurinn liggur eftir, þó miklu nær
Lambhúsatjörn. Farið er fram hjá eyðibýlinu Selskarði (eða Selsgarði) á
hægri hönd, við endann á Lambhúsatjörn, en fyrir vestan Lambhúsatjörn er
mýri, sem heiti Álamýri og nær að Skógtjörn. Vegurinn sem um hana liggur á-
leiðis til Garðahverfis er kallaður Álamýrarvegur. Öll þessi nöfn eru óviðkom-
andi Bessastöðum.
Þegar komið er um 65 m fram hjá Selskarði, liggur vegurinn upp á hrygg,
sem stundum er á þessum stað kallaður Brekkugrandi (1), oftar þó Bessa-
staöagrandi (2), en liklega oftast aðeins Grandinn (3), en í rauninni er þetta
aðeins svolítill spotti af hinni miklu jökulruðningsöldu, sem Bessastaðir og
margir aðrir bæir á Álftanesi standa á og nær alla leið inn Bessastaðanes og
endar við Skerjafjörð, en heldur svo áfram í Kársnesi beint á móti. Á