Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Síða 156

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Síða 156
160 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS postruter i Island og kun for breve. Postordningen blev forst velorganiseret i sidste halvdel af det 19 árhundrede78. Helt ned til denne tid hvade der kun været eet trykkeri i Island, det i Hólar, under kontrol af biskopperne der, for at fremme den religieose litteraturs fremgang. 1685-1703 overtog Skálholt nok trykkeriet, men derefter forblev det i Hólar til 1801 mens et nyt trykkeri oprettedes i Hrapps- ey 1773. Her blev Magnús Ketilsson, der siden 1754 havde været sysselmand i Dala syssel, s.á. bestyrer af trykkeriet. Fra 1773-76 udgiver ham 3 árgange af ,,Islandske Maaneds = Tidender“. De tryktes i mánedlige hefter pá dansk — for at ogsá landets danske embedsmænd kunne læse dem. Magnúss onkel landfogeden Skúli Magnússon var en flittig skribent mod monopolhandelen i ,,Maaneds = Tidenderne“, men de indeholdt ogsá mange artikler om landbrug, fiskeri, gartneri samt kritik af fordommene mod hestekodspisning og af landets store antal af helligdage (máske inspireret af Struensee i Kobenhavn) og enkelte boganmeldelser. Magnús publicerede ogsá en „Underviisun um þá islendsku sauðfjárhirding (Hrappsey, 1778, 8V0), som tilmed tryktes pá regeringens omkostning og uddeltes gratis for at fremme fárerogten. Fra 1781 kommer „Rit Þess íslenzka Lærdómslistafélags“79, der var dediceret til Kronprins Frederik (VI); de udkom med et oktavbind de folgende 15 ár. Det tryktes nok i Kobenhavn, men var skrevet pá islandsk. Det indeholdt talrige artikler om landbrug og fiskeri, men tillige adskillige afhandlinger om medicinske og sanitære emner—særligt fra de fornævnte Jón Sveinssons, Sveinn Pálssons og Jón Péturssons virke. Trykkeriet i Hrappsey flyttedes til Leirárgarðar til rádighed for Hið íslenska Landsuppfræðingarfélag, grundlagt 1794 af Magnús Stephensen80 (1762-1823), son af stiftamtmand Ólafur Stephensen. Fra 1796-99 publicerer Magnús „Minnisverð Tíðindi“ — væsentlig baseret pá det danske mánedsskrift Minerva, og áret efter sætter Magnús „Skemtileg Vinagleði“ i trykken, hvor han prover at modvirke tidens pietisme samt drage sloret fra dárlige laster og vise hvorledes naturen synger skaberens pris. Det forste bind slutter med et „pro memoria til alle morkets mænd og lysets hadere“ i Island. Bladets ofte upersonlige tone medforte at kun eet bind udkom. Jeg har nu sogt at belyse samvirket mellem islandske lægeskikkelser og Koben- havns universitet, i det XVI til det XIX árhundrede. Islandske studerende har ofte haft svære tider, men Danmark har næppe altid været sá efterladende som det skildres i litteraturen, men lad mig da slutte min forelæsning med nogle strofer af det digt, amtmanden Bjarni Thorarensen81 (1786-1841) skrev om den 1816-20 konstituerede landlæge, præstesonnen Oddur Hjaltalín82 (1782-1840) som havde læst hos fornævnte landslæge Jón Sveinsson i 1802 og studeret i Kobenhavn med offentlig understottelse. 1807-39 var Oddur distriktskirurg i Islands Vestamt. Skæbnen var ikke denne begavede mand god, som Bjarni skriver (Guðmundur Kamban oversættelse):
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.