Eimreiðin - 01.01.1904, Blaðsíða 40

40
er líkast því, sem einhver jötnaplógur hafi rist sundur fjalllendið,
og á rústunum hefur hvelfst upp þessi »ógnar-skjöldur bungu-breiður«
af hraunum, sem ullu upp um sprungurnar. Gerðist þetta eftir að
jöldar huldu land alt síðast.
En Eiríksjökul hygg ég elztan af þessum fjöllum; frá því
eldfjalli hafa ekki runnið hraun eftir að hamrastallurinn útundan
jöklinum myndaðist; hefur hann líklega orðið af landsigi. Hálendið,.
sem jökulfjallið er ofan á, hefur sennilega verið miklu meira um
sig áður; en jarðarskorpan varð á huldu eftir öll þessi gos, brast
í sundur og sumt sökk; af landsiginu gátu aftur risið ný gos og
gekk svo koll af kolli.
Okið hefur líka risið upp á hálendi, en þó hefur fjalllendið
þegar verið farið að brotna nokkuð sundur, er Okið var að gjósa,.
og er að sjá sem hamrastallur hafi víða farið á kaf í hraunflóðum,.
en sumstaðar vottar fyrir honum enn þá1. Eru allar líkur til, að
Okið sé miklu yngra eldfjall en Eiríksjökull, og hefur það þó ekki
gosið eftir að land alt var í jökli síðast.
það er lítill vandi að ákveða aldur þessara tveggja eldfjalla
niður á við, þau geta ekki verið yngri en síðasta ísöld. Miklu
erviðara viðfangs er að finna aldurstakmörk þeirra aftur á öldutn,
en allar líkur eru þó til, að þau séu ekki eldri en elzta jökulöld,
sem gengið hefur yfir þetta land.
Eg býst við að geta á öðrum stað sagt, nákvæmar en hér
eru tök á, frá athugunum þeim, er þessi skoðun á aldri eldfjalla
þessara byggist á; hér skal aðeins stuttlega drepið á þessar at-
huganir.
Fyrst má geta þess, að víða sjást jökulurðir undir ísnúnum
dóleríthraunum, sem ekki hafa verið rakin að upptökum í ein-
hverju eldfjalli; en ennþá betra er að geta sýnt fram á, að jökul-
urðarlög séu grundvöllur undir eldfjöllum, sem ekki hafa gosið
eftir síðustu ísöld, enda má leiða rök að þvi, að svo sé, eins og
nú mun sagt verða.
Hinar alkunnu Súlur (Botnssúlur) fyrir Hvalfjarðarbotni eru
rústir af miklu eldfjalli, sem ekki hefur gosið eftir síðustu ísöld,2
en það má sýna, að elztu jöklamenjar í fjöllum þar nálægt eru
1 Sjá það sern Þorv. Thoroddsen ritar um Ok í geogr. Tidsskrift 1899, bls. 9
(sérpr,). í sömu ritgjörð er talað um hraun og miklar eldgjár norðvestan ( Lang-
jökli.
2 Sbr. áðurnefnda ritgjörð P. Thoroddsens, bls. n.