Eimreiðin - 01.05.1913, Side 69

•43
verður ekki aðeins að dást að lægninni í framsetningunni, heldur stór-
furðar mann líka á þeim þekkingarforða, sem bókin ber svo ljóst
vitni um í þessum efnum. Hún er því ekki einungis skemtandi skáld-
saga, heldur líka fræðandi kenslukver í menningarsögu 18. aldarinnar.
Og það eru einmitt slíkar skáldsögur, sem erindi eiga til þjóðarinnar,
og væri óskandi, að við eignuðumst viðlíka lýsingar frá sem Öéstum
tímabilum sögu vorrar; því af þeim getur þjóðin lært meira, en af
mörgum kenslubókum eða skólastundum. í’að er hinn skáldlegi bún-
ingur, og að fræðslan verður óafvitandi, sem gerir það að verkum.
En þá ríður líka á, að höf. sé nógu vandvirkur og leggi meiri á-
herzlu á góðan frágang, en að hrúga upp hverri bókinni á fætur ann-
arri. En á þetta virðist nokkuð skorta hjá Jóni Trausta. Hann hefur
nú alt of hraðan á, og afleiðingin verður eðlilega talsverð hroðvirkni,
sem þessi bók ber órækt vitni um, þrátt fyrir alla kostina. Mannlýs-
ingarnar eru að sönnu ágætar, svo að persónurnar standa eins og
mótaðar fyrir hugskotssjónum lesandans með öllum stnum lyndisein-
kunnum (t. d. Ólafur ísleiksson, Valgerður í Skál (báðar meistaralegar)
o. s. frv.), en sumar þeirra eru þó næsta óviðfeldnar og dýrslegar,
eins og t. d. Guðfinna í Holti, sem er svo ógeðsleg og óeðlileg, að
slíkt óféti á sér tæplega nokkurn stað. Sjálfum söguhetjunum, eða
aðalpersónum sögunnar, er og talsvert áfátt, og hafa miður tekist en
aðrar. Mætti þar ýmislegt til nefna, ef fara ætti út í einstök atriði,
sem hér er þó ekki rúm til.
1 meira lagi vanhugsuð virðist þessi lýsing: »Skepnurnar veinuðu
af ofboði og kvölum. En það var ekki lengi. Eftir svipstundu stóð
hólminn í björtu báli. í’egar þann loga lægði, var hólminn horfinn
með öllu, en hvítar beinagrindur af 80 kindum lágu ofan á rauðri
hraunkvikunni* (bls. 199). Hvernig í ósköpunum er þetta hugsað?
I’arna eru 80 sauðkindur, sem allar brenna upp á svipstundu í hraun-
flóðinu, — en þó ekki nema ullin, skinnið og holdið, því allar beina-
grindurnar synda með tölu alveg óbrunnar ofan á hraunflóðinu, og
eru meira að segja hvítar, hafa ekki einu sinni sviðnað eða döknað
við brunann. Öðruvísi hafði hann »Logi« það hjá Utgarðaloka, er
hann átti í kappátinu við Loka; þvl svo segist Snorra frá, áð hann
hafi »etit slátr alt ok beinin með ok svá trogit«.
Eitthvað kemur það manni ókunnuglega fyrir, að Þórarinn ís-
leiksson skuli (bls. 328—-329) vera að þéra Guðfinnu gömlu, og þau
hvort annað. Skyldi það hafa verið alment meðal sveitafólks í Skafta-
fellssýslu (eða yfirleitt á íslandi) i lok 18. aldar? Því eigum vér bágt
með að trúa.
í>ó að til mætti tína mörg fleiri hroðvirknisdæmi, skulum vér láta
þetta nægja að því er efnið snertir. En málið hefði líka mátt vera
betur fágað. Þannig eru önnur eins orðtæki og nsperra inni« (bls. 82).
i'gera háb og narr að e-m« (90) »undirmáilsmaður« (152), -tihann
krassar .(213), t>í hasti<i (244, 324), »annah slagiði (261) = annað
veifið, o. s. frv. fremur dönskublendingur en hrein fslenzka. Málvillur
eru þar og í orðaskipun (t. d. bls. 6: »undur báru fyrir« f. undur
bar fyrir) og eins í stafsetningu (t. d. bls. 20: »lífsegja«, þrautsegja),
en aftur bls. 224: »þrautseygja« — f. lífseigja, þrautseigja), og af