Eimreiðin - 01.09.1921, Qupperneq 15

EIMREIÐINI
MENTALÍFIÐ í KÍNA
271
manns þessa birtir oss innsýn inn i fjölbreytni kinversks
bugarheims nú á dögum og sýnir í hve mörgum greinum
hugmyndir Kínverja eru samkynja vorum eigin, hvað
sem öllum mismun liður. Eins og Wang Yang1) kennir
Tan Sze Tung að maðurinn eigi fremur að beita rögg-
samlega náttúrlegum starfskröftum sínum, en að leita vel-
líðunar; en löngun hans eftir þrótti og dáðriki er sveigð
undir ok næmrar réttlætistilfinningar og trausts á samúð
og mannkærleika. Pessir menn, sem eru að reyna að
endurreisa og yngja upp kraftana í elsta ríki heimsins,
láta ekki stjórnast af taumlausri valdafíkn, likt og Napo-
leon, og mundu ekki hallast að Nitzsche í öfgum hans.
Hugsunarháltur þeirra, með allri sinni þrá eftir dáð og
þreki, er fullur af innilega djúpri samúð með mannkyninu«.
Heimspeki Norðurálfumanna kyntust Kínverjar fyrst
er Tai Yuan Beb, ritari háskólans í Peking, samdi »Yfir-
lit heimspeki Norðurálfumanna« og þýddi »Frumatriði
siðspekinnar« eftir Paulsen. Síðan hafa verið þýdd rit
eftir Bergson, James, Wundt, Ribot og Le Bon. Jafnframt
því sem vestræn siðfræði og sálarfræði hefir verið stund-
uð, er ýmislegt sem bendir á, að menn séu að hverfa
aftur til hinna eldri heimspekinga, er uppi voru um sama
leyti og Konfúsíus og Mensíus. T. d. hefir S. S. Liu
varpað nýju ljósi yfir það, sem óljóst var í tao-kenning-
unum, með bók, sem hann nefnir »Nýja skýringu á
Laotze«. Konfúsíus hefir á siðari tímum verið dæmdur
hart fyrir það, hve ófullnægjandi að væru í sjálfum sér
ættræknis- og heimilislífs-dygðir þær, sem hann lagði svo
mikla áherslu á. Hafa gert það lærðir menn sem Chang
Ping og Wu Yuh, en tveir af þeim, sem traustastri vörn
hafa haldið uppi fyrir siðfræði hans, eru Kang Yu Wei
og Cheng Hwan Chang. Önnur merkileg endurvakning
hefir sýnt sig í rannsókn á ritningum Búddhatrúarmanna.
Það rit, sem nú er alkunnast í þeirri grein, er eftir Liang
Su Min, og nefnist »Stafróf indverskrar heimspeki«.
Af nútíðarskáldum eru þeir mest lesnir Tseng Hsiao-
1) Annar kínverskur heimspekingur, sem var uppi miklu fyr. Kenningar
hans hafa sem stendur stórmikil áhrif i Japan. Höf.