Eimreiðin - 01.09.1921, Síða 42

lEIMHEIÐIS’
Gömul og gleymd skólabók.
Margar bækur eiga merkilega sögu, og þar á meðal
skólabœkur. En sögu þeirra er erfitt að rita til hlítar, því
að hver þekkir allar þær hugsanir, sem þær kunna að
hafa vakið hjá nemendunum, eða þau áhrif, sem þær
kunna að hafa haft á þá?
En merkilega má kalla sérhverja þá skólabók, sem að ein-
hverju leyti lifir í bókmentunum og hugsunarhætti manna
öld eftir öld, þó að hún sé sjálf löngu gleymd og liðin undir lok.
Hér skal nú segja lítið ágrip af sögu einnar slíkrar
bókar, sem nú er orðin sameign vor og allra frændþjóða
vorra á Norðurlöndum.
Syrpa eða Sópdyngja og enn öðru nafni Glaumbœjar-
annáll er gamall og að mörgu merkilegur samtíningur í
annálsformi um árin 1543—1578.
Höfundurinn er síra Gottskálk Jónsson (f 1593) dóttur-
sonur Gottskálks Hólabiskups hins grimma (f 1520).
Hann var með fremstu klerkum norðanlands, prestur að
Glaumbæ í Skagafirði (1550).
í Syrpu kennir margra grasa. Meðal annars eru þar
einkennilegar hendingar, er svo hljóða:
»Nær goztalc gar upp aa grunn,
þá uerdr uinskapren þunn;
huer lengi sefr upp aa sinn bedd,
hann far litit firir sinn nebb«.
Einn af núlifandi fræðimönnum vorum getur þess til
(i »Arkiv for nordisk filologi«, 1896), að síra Gottskálk
muni hafa ort vísu þessa um sjálfan sig; »goztalc« muni
vera sama og Gottskálk. Þessa vísu tilfærir hann svo meðal
annara vísna og kviðlinga úr Sj'rpu, er hann hyggur síra
Gottskálk kveðið hafa.