Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1921, Síða 90

90
Mannfjelagssiðlerði
móti á hann að gæta hags margra, sem hann þekkir
ekki. Mannfjelagsskyldurnar gjöra þá kröfu til hans.
Sama er að segja um fjelagslífið. Höf. á þar við
öll íjelög og sambönd, sem menn ganga í af frjálsum vilja
nú á tímum til þess að gæta sameiginlegs hags, hvort
sem fjelögin eru líknarfjelög eða fræðandi, eða til að
efla hag vinnuveitenda eða verkamanna, samvinnufjelög
eða kaupfjelög, bindindisfjelög eða kosningarfjelög. í
öllum þessum fjelögum er borgurum falið á hendur að
gæta hags ónafngreindra manna, og takmarkið er eigi að
taka tillit til þeirra, sem menn þekkja, heldur til allra,
bæði þeirra, sem menn þekkja og þekkja eigi.
Ef slík fjelög eflast svo, að þau verði mikils meg-
andi í þjóðfjelaginu, svo að gjörðir þeirra hafa áhrif á
hag mikils hluta borgaranna, — eins og á sjer stað um
hin miklu vinnuveitenda- og verkmannafjelög, — þá vex
líka siðferðisábyrgð hvers fjelaga gagnvart mannfjelaginu.
I fáum orðum: Breytingarnar á síðustu 50 árum
hafa gengið í þá átt að leggja fleiri og fleiri skyldur og
tillit á herðar einstaklinganna gagnvart þjóðfjelaginu.
Með þessum skyldum fylgir eðlilega, að hugarfarið þarf
að breytast og lagast eftir þeim. Höf. spyr því,
hvort eigi beri að heita á uppeldisfræðingana og
uppeldisfræðina til þess að breyta og laga hug-
arfarið samkvæmt þessuf
Hann minnist því næst á þær mótbárur, sem íhalds-
samir menn eru vanir að koma með, ef bornar eru fram
tillögur, sem enginn hafði búist við, og sjerstaklega, ef
rætt sje um siðferðið; þá sje alt gott eins og það er.
Allir þekki þá ólíkindagremju, sem sje vakin upp gegn
þeim, sem vilji finna að siðferði borgaranna.
Höfundurinn drepur síðan á, hve mikill skortur á
mannfjelags- og ábyrgðartilfinningu hafi komið í ljós á
ólriðarárum meðal sumra atvinnurekenda: útflutningur á