Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1921, Side 115

James Bryce lávarðar
>5
verið síðan 1904. Annars er hann heiðursfjelagi margra vís-
indafjelaga í Evrópu, og sjálfir hafa Bretar sæmt hann heið-
ursmerki því, er þeir eiga æðst (Order of Merit) og að eins
tólf menn mega bera.
Hjer er tilgangslaust — enda ekki mögulegt — að þylja
upp nöfnin á öllum þeim bókum, sem Bryce lávarður hefur
ritað. í>ó skal geta þess, að ferðasögu hans frá íslandi,
mjög eftirtektarverða, er að finna í Cornhill Magazine 1874.
Hún verður sennilega komin út í nýrri og endurskoðaðri út-
gáfu um það leyti, er þetta birtist á prenti. Merkileg ritgerð
eftir hann um stjórnarskipun hins forna íslenska lýðveldis er i
Studies in History and Jurisprudence, er kom út 1901. í
sjálfstæðisbaráttu okkar stóð hann um langt skeið á verði fyrir
okkur í énskum blöðum, einkum limes 1870 —1880, en eigi
mun því, er hann ritaði um það efni, enn hafa verið safnað
í heild. Þegar Gladstone var að semja heimastjórnarfrumvarp
sitt handa írum, fjekk hann hjá honum glöggar frásagnir af
stjórnarbaráttu okkar íslendinga. Bryce gladdist yfir þv(, er
ísland varð aftur sjórnarfarslega sjálfstætt, og hann ætlaði sjer
að taka þátt í hátíðahaldi því, er þá var haft í Viking
Society í Lundúnum, en varð að hverfa frá því ráði á síð-
ustu stundu vegna annríkis. Skrifaði hann því vini sínum dr.
Jóni Stefánssyni brjef, er forseti fjelagsins las upp á samkom-
unni, og árnaði þar hinu unga ríki allra heilla. Jafnframt
hvatti hann dr. Jón til að láta eigi lengur dragast að rita
íslandssögu handa enskumælandi þjóðum. En þótt rit hans
verði eigi talin hjer, er þó eitt sem verður að minnast á, en
það er »Essays. and Addresses in War limet, er út kom
1918. Sú bók er svo ódýr, að fæstum er um megn að eign-
ast hana, en í henni kemur fram í öllum sínum mikilleik hinn
djúpvitri, víðsýni og göfugi mannvinur og lærði fræðimaður.
Slíkar bækur voru ekki á þeim tíma skrifaðar í ófriðarlönd-
unum af öðrum en þeim, sem voru miklu meira en meðalmenn.
Það þarf varla að taka það fram, að höfundurinn tók þátt í
þeim fjelagsskap, sem myndaður var á Englandi í stríðsbyrjun
til þess að liðsinna því aumingja fólki af óvinaþjóðunum, sem
varð innlyksa þar. Sá fjelagsskapur starfaði í kyrþey, en ef
verk hans væru birt, mundi lýsa af þeim fram í aldir löngu
eftir að svartnætti gleymskunnar hefur lagst yfir síðustu glæt-
una af hernaðarljómanum á himni sögunnar. f’ar kom fram
veglyndi það, sem allir góðir Bretar hafa í svo ríkulegum
mæli fengið í vöggugjöf. f’að er ekki Þjóðverjum síður til
8*