Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1921, Side 147

Góður bóndi og nýtur tjelagsmaður
47
ugt viðhald á íslandi eins og með eftirlit landsstjórnarinnar
og embættismannanna. Hvorttveggja vantar tilfinnanlega.
Eitt dæmi uppá hugsunarhátt sumra bænda skal hjer
nefnt. í lok 19. aldar fjell frá einn af hinum efnuðustu
sveitabændum á Suðurlandi. Hann átti engan lífserfingja, en
eitt fósturbarn. Nágrannaprestur hans, sem var hugsunar-
samur maður, hafði samið arfleiðsluskrá fyrir hann, og fyrir
því arfleiddi bóndi fósturbarn sitt. En er það giftist, Iíkaði
honum eigi þær bieytingar, sem urðu á heimilinu; þrifnaður
og hreinlæti varð þar meira en áður, en það þótti bónda
óþarfa amstur og vinnueyðsla; eyðilagði hann þá arfleiðslu-
skrána, en hann hafði hvorki vit nje hugsun á að gera al-
menningi eða þjóðinni gagn með eigum sínum. Þeim var
síðan skift milli 50 til 60 útarfa.
Eins og ástandið og hugsunarhátturinn er á Islandi, má
það heita góð og merkileg nýjung, að Magnús Friðriks-
son , bóndi á Staðarfelli á Fellsströnd, hefur gefið jörð sína
Staðarfell með öllum húsum til skólaseturs; getur það orðið
til mikils góðs fyrir almenning vestra og jafnframt fyrir alt
landið, ef þess er gætt að kennarar við skólann sjcu
jafnan góðir, ogvandaðir menn og reglúsamir. Gef-
andinn hefur að vísu áskilið sjer og fengið allmikinn árlegan
lífeyri úr landssjóði; er því gjöfin eigi meiri en dánargjöf, en
þó hin sæmilegasta og virðingarverð.
Staðarfell er höfuðból, og þar hefur oft verið höfðingja-
setur, einkum síðan 1761, erBogi hinn eldri Benediktsson
(1723 —1803) keypti jörðina. Hann var hinn merkasti bóndi
á íslandi á sinni tíð, svo vel gjör og mikill framkvæmdamaður,
að bæði gaf hann jörð til góðs fyrirtækis og hjelt prentsmiðju
í Hrappsey upp á sinn kostnað.
Magnús Friðriksson er fæddur 18. október 1862, og
hefur búið í 34 ár, en á Staðarfelli að eins 18 stðustu árin.
Hann byrjaði búskap vorið 1887 í Knararhöfn í Hvammssveit,
og kvongaðist þá Soffíu Gestsdóttur frá Skerðingsstöðum
þar í sveitinni. Magnús átti þá ekkert til, en konan dálítinn
föðurarf; var efnahagur þeirra þröngur framanaf og við ýmsa
erfiðleika að stríða; en sökum dugnaðar, iðjusemi og ráð-
deildar hefur efnahagur hans vaxið svo, að nú var hann orð
inn einn af hinum efnuðustu bændum landsins.
Magnús var á sjötta árinu, er faðir hans andaðist, og
ólst hann upp hjá móður sinni í Hvammi og Lækjarskógi í
Dölum. Hann naut þá nokkurar tilsagnar í skrift og reikningi
hjá sjera Jóni prófasti Guttormssyni í Hjarðarholti, og ljet