Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1981, Síða 29

Stærð kýrinnar ákveður rúmmál kviðarins. Þó að oftast sé
miðað við þunga á fæti, ber að athuga að stór holdgrönn kýr
getur verið jafnþung smárri og feitri kú, en hefur þó meira
kviðarrúm og þá meiri átgetu. Áhrif átgetunnar á afurðirnar
eru því minni, sem fóðrið er auðmeltara og orkuríkara. Offita
getur minnkað lyst hjá kúm um allt að 25%, og mjög horaðar
kýr éta oft minna en menn ætla, og er hugsanleg skýring
próteinþurrð í líkamanum. Fyrstakálfskvígur eru oft lystar-
minni en jafnþungar eldri kýr, og er ástæðan sennilega sú, að
maginn þurfi að aðlagast hinu mikla áti. Oftast er þó reiknað
með, að átgeta sé í hlutfalli við líkamsþunga skepnunnar á
fæti. Því er haldið fram, að kýr éti samtals 2,5-3 kg þurrefn-
is/100 kg líkamsþunga, og sé fóðrið blandað, geti 1,5-2 kg þar
af verið gróffóður. í íslenskum tilraunum, þar sem raunar var
gerður samanburður á graskögglum og kjarnfóðri handa
mjólkurkúm, kom fram að meðalátgeta á gróffóðri var 2 kg
þurrefnis/100 kg líkamsþunga, og alls 3,1 kg þ.e./lOO kg hjá
kúm á kjarnfóðri, en 3,2 kg hjá graskögglakúm. Við há-
marksátgetu reyndust kýrnar hins vegar éta um 3,5 kg þ.e. í
blönduðu fóðri, sem er nokkru meira en gefið var upp fyrr í
þessari málsgrein. Þessar tölur ber enda ekki að taka sem
algildar, en gefa góða vísbendingu. Sé miðað við fyrstnefndu
tölurnar getur 400 kg kýr étið alls 10-12 kg þurrefnis, og þar af
6-8 kg þ.e. í gróffóðri. Sé hins vegar miðað við hámarksátgetu
kúnna í fyrrnefndri íslenskri tilraun, en þær mjólkuðu rúm 20
kg að meðaltali á dag, þá átu þær alls um 14 kg af þurrefni á
dag miðað við 400 kg líkamsþunga. Eins og áður er nefnt fara
þessar tölur um átgetu eftir ýmsu auk líkamsþunga, sem
nánar verður drepið á hér á eftir.
Átgeta minnkar á meðgöngutímanum, einkum þó í geld-
stöðu og kemst í lágmark á burðardegi. Þessu valda sennilega
aukin þrengsli í kviðarholi vegna vaxtar fóstursins, og e.t.v.
hefur aukið magn hormónsins östrogen í blóðinu einhver
áhrif.
Strax eftir burð verður orkuþörf slík, að neyslan nægir
sjaldnast til að mæta henni. Þetta veldur því, að kýrin léttist,
þar sem hún verður að ganga á orkuforða líkamans. Afurðir
31