Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1982, Blaðsíða 59

einu sinni móðga með orðum, því þá hefndu þeir sín
grimmilega. Rjúpan var systir valsins, og lóan lifði af veturinn
með blað í munni í einhverjum hellisskútanum. Þannig var
allt umhverfið í órofa samhengi. Og það er ekki lengra síðan
en um 1960, að frestað var að sprengja klett á Akureyri vegna
þess að þar reyndist vera huldufólksbústaður.
Á síðari tímum hafa margir leyft sér að efast um þennan
þjóðsögulega veruleika, þar sem hann passaði ekki við þá
heimsmynd, sem svonefnd raunvísindi hafa búið til af ver-
öldinni og skólarnir hafa innprentað mönnum. Sú heims-
mynd hefur þó reynst vera ærið gloppótt
Hvað sem annars líður sannleiksgildi þjóðtrúarinnar, þá er
gildi hennar ótvírætt mjög mikið og þýðing hennar ómetan-
leg fyrir viðhald og verndun náttúrugæða. Engin lög eða
reglugerðir, friðlýsingar o.s.frv., geta jafnast á við það viðhorf
að líta á náttúruna sem eina lifandi heild, eins og margar
svonefndar frumstæðar þjóðir hafa gert og gera enn. Þjóðtrú
okkar var vissulega grein af sama meiði.
Nú er ég ekki svo bjartsýnn að halda, að þetta viðhorf verði
endurvakið með þjóðinni. Hins vegar hefur það samt sem
áður nokkurt gildi að minna á tilveru þess með áþreifanlegum
dæmum, t.d. með því að skrásetja slíka þjóðsögustaði þar sem
þeir koma fyrir. Einhver snefill af virðingu fyrir slíkum fyrir-
bærum leynist enn hjá flestum.
Þjóðsögustaði getum við nefnt þær minjar, sem hér hafa verið
til umræðu. Það leiðir hugann að svonefndum sögustöðum, sem
margir eru vel kunnir hér á landi, og er þá fyrst og fremst átt
við staði, þar sem sérstakir atburðir gerðust í fornsögum, eða
sögupersónur þeirra voru taldar eiga heima. Þessir sögustaðir
hafa verið tíundaðir allrækilega í ýmsum ritgerðum og bók-
um, og má þar fyrst og fremst nefna bækur þeirra dananna
Kristians Kálunds og Daniles Bruun, sem ritaðar voru um
aldamótin, svo og fjölmargar ritgerðir í Árbók Hins ísl.
Fornleifafélags, og nýleg bók Haralds Matthíassonar um
staðfræði Landnámu. Sögustaðir í víðari merkingu eru hins
vegar allir staðir, sem einhverjar sögur eru við tengdar, þar á
meðal þjóðsögustaðir.
61