Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1982, Page 58

við þarfir og langanir mannsins og forðast varanlegar
skemmdir eða breytingar sem leitt geta til rýrnunar á bú-
setuskilyrðum o.s.frv.
I flestum byggðum löndum hefur búsetan fyrir löngu lagað
sig að náttúrufari viðkomandi staða og jafnvægi hefur skapast
milli búsetunnar og náttúrunnar. Án slíks jafnvægis gæti
byggðin ekki staðist til lengdar og hefði hlotið að líða undir
lok fyrir löngu. Því er reyndar ekki að neita, að um það eru
mörg dæmi í veraldarsögunni. Má minna á Miðjarðarhafs-
lönd Norður-Afriku í því sambandi. Þar eru nú eyðimerkur,
sem fyrrum voru gósenlönd og kornforðabúr heilla þjóða, og
jafnvel heimsvelda. Einnig hér á landi þekkjum við dæmi um
slíka misnotkun landsins, þótt erfitt sé að dæma um, hvaða
þátt búsetan hafi átt i eyðingunni, og hvað sé af völdum
náttúruhamfara o.s.frv.
Þar sem landkostir hafa haldist svo að búseta er möguleg
enn í dag, verður hins vegar að telja að áðurnefnt jafnvægi sé
fyrir hendi, þótt í mismunandi mæli sé. Að dómi okkar nátt-
úruverndarmanna, hefur þetta jafnvægi verið rofið víðast
hvar á seinni áratugum, með tilkomu tækninnar, og verður
ekki séð fyrir afleiðingar þess enn. Tæknimenn segja að ný
tækni muni leysa vandann. Um það skal hér ekki dæmt, enda
er það utan við ramma þessarar greinar.
Fyrir tæknibyltinguna miklu, sem hér á landi varð ekki fyrr
en um miðja þessa öld, var hæfileiki manna til innlifunar í
náttúruna miklu meiri en nú gerist, og á það ekki sízt við um
sveitafólkið. Huldufólkstrúin, sem var mjög útbreidd hér á
landi er gott dæmi um þessa innlifun. Hún gæddi landið
sérstöku og sérstæðu lífi, og sama er að segja um ýmsa aðra
þjóðtrú. Fyrir hennar sakir ástunduðu menn vissa náttúru-
vernd, og er þess jafnvel getið í fornsögum. Þannig munu fáir
staðir á íslandi hafa verið betur verndaðir en Helgafell á
Snæfellsnesi, þangað sem enginn mátti óþveginn líta. Á
Stöðvarfjörð eystra var lögð svonefnd „Mærinahelgi“, og þar
mátti engri skepnu tortíma „nema kvikfé heimilu.“ Selurinn
var skyldur manninum, raunar aðeins maður í álögum, og bar
að umgangast hann samkvæmt því. Hvítabirni mátti ekki
60