Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Qupperneq 105

ÍSLENZKAR HEIMILDIR STEPHANIUSAR
105
Arngrímur honurn (sjá s. st. VII 31). Bæði þessi bréf eru nú glötuð að öðru leyti en
því að Stephanius tekur upp í NU bls. 141—42 kafla úr bréfi Arngríms (sjá hér síðar).
Ekki verður séð að önnur bein bréfaskipti hafi orðið milli þeirra, því að allt annað
sem Stephanius hefur frá Arngrími í NU er annaðhvort tekið úr ritum hans eða
komið um hendur Worms.
Árið 1632 sendi séra Magnús Ólafsson í Laufási Worm uppskrift Krákumála með
skýringum. Árið eftir hefur Stephanius fengið hana að láni og þóttist hafa himin
höndum tekið, er honum barst þannig kvæði eftir einn af fornkonungum Danmerkur;
— enginn efaði þá að kvæðið væri réttilega eignað honum. Hrifning hans og áhugi
varð svo mikill að hann fór að hugsa um að læra íslenzku til þess að geta kornizt
frarn úr kvæðinu og öðru slíku sem hann kynni að ná í. En hjálpargögn voru engin
til; Worm gat aðeins léð honum latneskt-íslenzkt orðakver sem notað var í latínuskól-
unum íslenzku, en það mun hafa komið að litlu haldi. Það er ljóst af mörgum dæm-
um að íslenzkukunnátta Stephaniusar varð aldrei á marga fiska. En áhugi hans á ís-
lenzkum fræðum var vaknaður og jókst nú um allan helming þegar hann varð þess
vís að þangað mátti sækja margt sem notað yrði við skýringar á Saxo, en hann var
þá byrjaður að vinna að undirbúningi útgáfu þeirrar sem nefnd var í upphafi þessar-
ar ritgerðar. Upp frá þessu fékk hann að sjá hjá Worm allt sem til hans kom frá ís-
landi. handrit og bréf, skrifaði upp það sem hann vildi nota og var látlaust að nauða
á Worm um alls konar vitneskju, fékk hann til að skrifa vinum sínum á íslandi og
spyriast fyrir um ýmsa hluti og lét hann útvega sér aðstoðarmenn meðal Islendinga
sem í Kaupmannahöfn dvöldust.
Af íslenzkum ritum sem Stephanius komst yfir á þennan hátt skal fyrst talið það
sem runnið er frá Magnúsi Ólafssyni. Vísnauppskriftir þær úr fornum ritum sem
Magnús sendi Worm á árunum 1632—35 fékk Stephanius allar léðar og eru uppskrift-
ir hans úr þeim enn til í R: 693 í Háskólabókasafninu í Uppsölum.1 Orðabók Magn-
úsar vfir fornskáldamál fékk Stephanius oftar en einu sinni að láni hjá Worrn og var
búinn að skrifa hana upp áður en Worm gaf hana út (Specimen Lexici Runici 1650);
sú uppskrift er enn til í DG: 55 í Uppsölum. Latneska þýðingu Magnúsar Ólafssonar
á Laufás-Eddu, sem Þorlákur biskup sendi Christian Friis kanslara 1629, fékk Stepha-
nius fyrst að láni hjá kanslara, síðar hefur hann eignazt hana eða skrifað hana upp.
Loks má geta þess að uppskrift af drápu Magnúsar um Christian Friis er meðal
handrita Stephaniusar í Uppsölum (DG: 19—20), en drápuna fékk Worm frá Bene-
dikt syni Magnúsar, og er það eintak nú glatað.
Frá Þorláki biskupi hafði Worm meðal annars fengið skýringar Björns á Skarðsá
við Höfuðlausn, sem enn eru til í eiginhandarriti höfundar í AM 552 r, 4°. Uppskrift
af þeim er í safni Stephaniusar (DG: 41), og hann vitnar í þær í NU bls. 70. Aftur
á móti hafði Stephanius ekki gagn af Knytlinga sögu, sem Þorlákur hiskup sendi
Worm 1639 (AM 1005, 4°), af því að hann fékk hana ekki þýdda. Einar Magnússon
1) Sjí Den store saga om Olav den hellige, utg. av O. A. Johnsen og Jón Helgason, bls. 946—52;
Bibl. Arnam. VII, aths. við bls. 224«.