Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Side 154

154
SIGURÐUR NORDAL
og bókmenntum á að skipa. Þorleifur Guðmundsson Repp hafði fengið leyfi til að
flytja þar fyrirlestra um þau efni 1837 (sama haustið sem Grímur kom til Hafnar),
en ekki er mér kunnugt um, hvað orðið hefur úr þeirri kennslu, því að Þorleifi var
synjað um, að lektorsembætti í ensku væri stofnað handa honum. Það var ekki fyrr
en 1851, að George Stephens (síðar prófessor) fékk þar slíka stöðu. En ekki er ólík-
legt, að þekkingu ýmissa Hafnar-Islendinga á enskri tungu fyrir og um miðja öldina,
þar á meðal Grims, megi rekja beint og óbeint til Þorleifs.
Abrahams játar hispurslaust, að sig skorti til þess þekkingu bæði á enskum bók-
menntum og fagurfræðilegri heimspeki, að hann sé fullfær að dæma bók Gríms. Ef
til vill hefur hann samt ekki öfundað meistaraefnið mjög af þeim áhrifum frá heim-
speki Hegels, sem gerðu bókina lítt læsilega fyrir aðra en þá, sem voru þeim laun-
helgum áður kunnugir. En athugasemdir þær, sem Abrahams hefur ritað sér til minnis
um einstök atriði bókarinnar og fjallað nánar um munnlega, bera því vitni, að hann
hafi þarna ekki verið sterkur á svellinu. Þær beinast yfirleitt að aukaatriðum, engin
þeirra snertir aðalþætti ritsins, 45.—238. bls., og fyrsta athugasemdin (við 19. bls.)
virðist t. d. heldur út í hött. Svo er að sjá sem Abrahams eigi þar við, að Grími hafi
orðið það á að geta ekki um Canterbury Tales eftir Chaucer. En Grímur getur á
þessum stað einmitt um „Knight’s Tale“, sem er fremst í Canterbury Tales, og má
því ætla, að Abrahams hafi verið heldur ókunnugur þessu verki Chaucers og lítt dóm-
bær um, í hverju „frumleikur“ þess var fólginn. Sjálfsagt hefur honum þó tekizt betur
upp, þar sem hann gat rætt um franskar bókmenntir (t. d. í 10. aths., við 43.—44.
bls.). En auðsætt er, að sá hreinsunareldur, sem Grímur þurfti að ganga gegnum
við þetta tækifæri, hefur ekki verið mjög heitur. Höggstaðir á bók hans hefðu verið
ærið margir, ef sótt hefði verið að honum í senn af kaldrænni skynsemi og með næga
þekkingu að bakhjalli.
Þessi drög Abrahams bregða upp mynd frá merkilegum tímamótum í menntalífi
Dana og annarra norrænna og vestrænna þjóða á fyrri hluta 19. aldar. Latínan á þar
enn svo mikil ítök frá fornu fari, að ekki þykir annað hlýða en byrja og enda and-
mælin með latneskum ræðustúfum, — eins og Tlieses Gríms eru líka á þeirri tungu.
En hún er á. undanhaldi. Athugasemdir Abrahams um einstök atriði í bókinni eru á
dönsku — skrifaðar með fljótaskrift -—, og hann hefur auðsjáanlega rætt um þau
á móðurmáli sínu. Hann hafði á sinni tíð, 17 árum áður, samið meistararitgerð sína
á latínu, svo sem lengi hafði verið talið sjálfsagt. Nú voru þjóðtungurnar að ryðja
sér til rúms sem lærdómsmál og nýrri tíma menntir sem viðfangsefni. Það má telja
vafasamt, án þess að lítið sé gert úr latínukunnáttu Gríms, að honum hefði verið
kleift að skrifa bók sína, er var svo nýtízkuleg að efni og hugsun, á fornmáli. Hið nýja
vín varð að láta á nýja belgi.
í hinum latnesku niðurlagsorðum Abrahams eru tvö atriði, sem ástæða er til að
benda á. Abrahams fer fögrum orðum um þá ánægju, sem hann hafi haft af að ræða
við Grím, og mun hann þar vafalaust ekki fara með tómt kurteisislof. Gríini hefur
bæði fyrr og síðar verið enn betur lagið að setja hugsanir sínar fram í samtölum og