Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Page 181

PÉTUR GAUTUR
181
ingu úr Pétri Gaut eftir Ibsen, er Einar hafði gert á stúdentsárum sínum í Kaup-
mannahöfn. Sagði hann mér, að þeir Hannes Hafstein hefðu báðir verið jafnhrifnir
af þessu fræga riti og reynt að þýða kafla úr því, en hvorugur verið ánægður með
árangurinn, og þýðingu ritsins í heild hefðu þeir talið óvinnanda verk. Það, sem
Einar hafði byrjað að þýða, var ræða prestsins í 5. þætti, enda taldi hann hana
meistaraverk og perluna í Pétri Gaut. Eg varð mjög hrifin af að lesa þetta hand-
ritsbrot og skoraði á Einar að taka sig til að þýða allt ritið. Tók hann því í fyrstu
mjög fjarri og taldi öll vandkvæði á því og ávítaði mig fyrir þessa vitleysu, sem
hann kallaði. En eg hafði óbilandi trú á því, að hann gæti unnið þetta verk, ef
hann legði sig fram við það, eins og sannaðist líka, og brátt tók hann til starfa.
Vann hann sleitulaust að þýðingunni allan veturinn og enda lengur, því að aldrei
þótti honum hún nógu vel gerð, og bætti hann víða um hvað eftir annað, þangað til
hann var nokkurn veginn ánægður. Það, sem olli honum mestum örðugleikum við
þýðinguna, var hin mikla rímfesta í öllu ritinu, hinar stuttu Ijóðlínur og karlrímið,
sem kveður svo mikið að, en örðugt er að ná í slíku beygingarmáli sem íslenzkan
er. En ekki datt honum í hug annað en halda öllum bragarháttum frumritsins, eins
og hann gerði jafnan við allar sínar þýðingar. Hann taldi það skyldu þýðanda að
halda frumhætti kvæða, hitt væri að beygja hjá vandanum í stað þess að sigrast á
honum."1
En hér hlýtur frúna að misminna um sumt, eins og eðlilegt er, þegar liðin eru
meira en 40 ár frá viðburðum. í fyrsta lagi virðist Einar hafa þýtt meginhlutann
af Pétri Gaut á Héðinshöfða, en ekki í Kaupmannahöfn, eftir því sem hann sjálfur
kveður á um tímann og ákveða má honurn dvalarstaði eftir kirkjubókum, og kveðst
Ragnheiður, systir hans, muna eftir því, er hann hóf þýðingu sína þar nyrðra. í
annan stað hafði Einar þýtt verkið allt, þegar hér var komið sögu, þótt ekki hefði
það þá alll hlotið endanlega mynd sína. Fyrir því eru alltraustar heimildir: prent-
uðu arkirnar frá 1897, þar sem aðeins vantar fjórðunginn, og má þá nærri geta,
hvort hann hefur enn verið alls óþýddur, enda kveðst frú Valgerður hafa séð í
handriti hjá Einari ræðu prestsins úr 5. þætti, en hún er einmitt aftar í leikritinu
en því nemur, sem prentarkirnar taka; einnig eru orð Einars sjálfs fyrir því í for-
málanum 1901, að hann hafi lokið þýðingunni „að nafninu til“ 1892. — Enn má
það þykja með nokkrum ólíkindum, að Einar hafi unnið „sleitulaust að þýðingunni
allan veturinn [1899—1900] og enda lengur“, því að breytingar þær frá örkunum
1897 til prentunarinnar 1901 eru engan veginn svo miklar, að honum sé ætlandi til
þeirra slíkur tími, enda þótt leikritslokin kunni að hafa verið honum lítt í hendur
búin. — Loks mætti misskilja þá staðhæfingu, að hann haldi „öllum bragarháttum
frumritsins“. Vissulega eru óbreytt aðal-háttareinkennin: braglínu- og bragliða-
fjöldi. Hins vegar eru (loka)bragliðir ekki alltaf sömu tegundar og í frumritinu né
rímorðum alls staðar fyrir komið á sama veg og þar, enda væri það engum manni
1) Valgerður Benediktsson: Frásagnir um Einar Benediktsson. Skráð hefir Guðni Jónsson
mag. art. Rvk. 1942, 22—23.