Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Page 213

UM ÞÝÐINGAR ÚR ÍTÖLSKUM MIÐALDARITUM
213
lenzku: sjá sálmabókarútg. 1619. bl. 257—9, ísl. sálmabók, nr. 2 (þýð. Helgi Hálfdan-
arson), Mánaðartíðindi K. F. U. M. II, 2, Rv. 1900 (í 42 hendingum, og mun þýðand-
inn vera séra Friðrik Friðriksson, sem var ábyrgðarmaður blaðsinsl, og Kaþólska
sálma, 2. pr., Rv. 1938 (þýð. Stefán frá Hvítadal: sú þýðing hans er og prentuð í
Ijóðasafni hans Helsingjum, Rv. 1927 og Ljóðmælum 1945, bls. 210).
Af ritum Ambrósíusar í óbundnu máli er mér ekki kunnugt um að neitt sé til í
íslenzkri þýðingu nema ein bæn eða svo í ,.Meditationes Sanctorum Patrum“, Hólum
1655, VIII. kap. 1.
I „Christeleg Underviisun“, Hólum 1601, eru „nockrer sermonar heilagra lære-
fedra . . . miög goder og gagnleger ad lesa“, m. a. tvær prédikanir eftir Ágústínus
kirkjuföður (d. 430). Það mun vera óhætt að segja, að af ritverkum þess fræga
kennimanns hefur ekkert verið íslenzkað, sem verulegur fengur er í, og er þó af nógu
að taka; alveg verið gengið fram hjá öndvegisritum hans, „JátningununU1 og „Um
Guðsríki“, sem fyrir löngu munu hafa þýdd verið á flest eða öll önnur menningarmál.
Hinsvegar eru allmargar bænir (50 að tölu), eignaðar honum, prentaðar í áður-
nefndum Meditationes. Prédikanabrot og annað guðsorö eftir hann mun vera komið
úr safni Páls djákna (sjá síðar) og öðrum prédikanasöfnum og tekið upp í hina
svonefndu Stokkhólms hómilíubók (útg. Wisén, Lundi 1872). í Hauksbók (bls.
167—69) er stuttur kafli um það, að menn fylgi eigi göldrum né fari með töfra,
talinn vera frá Ágústínusi kominn, og er þó þar um svo lauslega þýðingu að ræða,
að tæplega verður bent á fullkomlega tilsvarandi kafla í ritum hans; helzt í De
auguriis, ritgerð um spár (sjá formála Finns Jónssonar að Hauksbók, bls. CXX).2
Saga Ágústínusar eftir ókunnan höfund var þýdd úr latínu af Runólfi ábóta í
Veri og er prentuð í Heil. manna sögum, I.
Eitthvert mesta sálmaskáldið á miðöldum var Venantíus Fortúnatus (Venanzio
Fortunato, d. 609), sem kallaður hefur verið síðasta rómverska skáldið og fékk viður-
nefnið scholasticissimus fyrir sakir lærdóms og málsnilldar. Hann var ítalskur að
ætt og hlaut menntun sína í Ravenna, en eyddi starfsárum sínum að mestu leyti í
Frakklandi og er oftast kenndur við bæinn Poitiers, þar sem hann var biskup síðustu
ár æfi sinnar. Eftir hann er hinn kunni sálmur Vexilla regis prodeunt, sem oft hefur
verið þýddur eða stældur á íslenzku. Fyrsta beina þýðingin er í sálmabók Guðbrands
biskups, 1589 (bl. xxx—xxxj); þar næst er þýðing Helga Hálfdanarsonar í Sálnium
út lögðum úr ýmsum málum, Rv. 1873, nákvæm það sem hún nær, en sumum erindum
sleppt eða vikið við, svo að efnið samræmist betur lúterskum trúarhugmyndum; þá
er lagleg þýðing eftir Stefán frá Hvítadal í „Helsingjum“ og endurprentuð í Kaþólsk-
1) Reyndar má finna smáklausur úr þeim í þýð. á víð og dreif og kafla, eins og „Afturhvarf
Viktorianusar [þ. e. Viktorínusar]“ í Kristilegu skólablaði I, bls. 19, Rv. 1944 (Játn. VIII. bk., 2.kap.).
2) f kvæðasafni séra Bjarna Gissurarsonar, afskr. í Lbs. 2156, 4to, bls. 410, eru „Verba sc.
Augustini af Christum sett ur Latinu“, 4 er., og er þetta uppbafið:
Fagur ertu á himni háunt
herrann sæli, Jesu Krist ...