Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Blaðsíða 102
PÉTUR SIGURÐSSON
HÖFUNDUR GAMLA NÓA
ÁRIÐ 1787 var prentaður í Kaupmannahöfn á fjórum blaðsíðum í átta blaða broti
„Gamansamr Qvedlingr um vorn gamla Forfpdr Nóa“, stæling á kvæði eftir Bellman.
Frumkvæðið er talið ort 1769, en var ekki gefið út fyrr en 1791, en þá endurskoðaði
Bellman ljóð sín og bjó til prentunar. Gamli Nói (Gubben Noah) er 35. söngur í
Söngvum Fredmans og er þar 8 erindi.
Nú kann að þvkja skjóta hér nokkuð skökku við, er Gamli Nói er kominn á prent
á íslenzku 1787. A þessu er sú skýring, að kvæði Bellmans og lögin við þau urðu
þegar mjög vinsæl og bárust á svipstundu um allar jarðir, bæði munnlega og á prenti
á svonefndum skildingsblöðum. Var þá ekki hirt um að tilgreina prentstað né ár, og
er Gamli Nói sérstæður að þessu leyti.
Gamli Nói barst til Danmerkur að kalla má jafnskjótt sem hann varð til. Hann var
prentaður á sænsku í tveim dönskum skemmtiblöðum, Fruentimmer og Mandfolke-
tidende 1770, nr. 25 (8 erindi) og síðar í Morsomme Læse- og Synge Kabinet 1775,
44. bls. (8 erindi). Kvæðið er þýtt á dönsku og lengt um 3 erindi (11 erindi) og
prentað án ártals ásamt tveim öðrum kvæðum: Tvende Nye Vijser . . . ; þýðingar-
skekkjur og málvillur benda til, að þessi texti hafi borizt munnlega yfir Sundið.
Undir íslenzka kvæðinu stendur: Orkt af E. B.; það er að ýmsu leyti frábrugðið
þeim textum, sem nú var getið.
í uppskrift Gamla Nóa í Rasks-safni nr. 46a, 39.-40. bls., ber það þessa fyrirsögn:
„Gubben Noe Gubben Noe Kvæde úllagt úr dönsku af Sra Eiríki Bryniólfssyni med
sínu upprunalagi.“ Séra Eiríkur (1720-1783) var prestur í Miðdal. Aðrir eigna kvæð-
ið Eiríki presti Bjarnasyni í Hvalsnesþingum (1704-1791), sbr. íslenzkar æviskrár
I, 401. Þeir nafnar voru báðir í skáldatölu, og í Landsbókasafni eru sálmar og kvæði
eftir þá báða. Ég hef athugað öll þau handrit í safninu, sem samkvæmt registri geyma
eitthvað eftir þessi skáld. Þar má víða finna Gamla Nóa, sýnilega skrifaðan eftir
prentuninni 1787; virðast uppskriftirnar allflestar eiga þangað rót sína að rekja, og
víða er skrifað: Orkt af E. B.
Það verður að telja harla ósennilegt, að roskinn sveitaprestur og sálmaskáld hafi
ort kvæði sem Gamla Nóa á öld píetismans og séra Þorsteins á Staðarbakka, enda
fer því fjarri. Kvæðið er prentað í Kaupmannahöfn, og þar í borg voru á þessum
árum fjölmargir íslendingar heimilisfastir eða við nám. Þegar að er gáð, verður