Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Qupperneq 185

ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
181
misvitur væri sá dómari, sem fengi sakborningum sínum til varðveizlu þeirra eigin
dauöadóm. En mátti þá ekki helga kvæðið eldskírðum arftökum ása, Hæni, Baldri og
Heði? Því er til að svara, að með dómsdegi og upprisu yrði eiginlegu hlutverki
Völuspár - og þá fyrst - lokið.
Til þess að koma í veg fyrir misskilning - og öfgar, ef verða mætti, - skal það tekið
fram, að fjöldi hljóða í Völuspá Konungsbókar allri er um það bil sá, sem vænta
má í 516 vísuorðum fornyrðislags, hvorki meiri né minni. Fjöldi hljóða er hnit-
miðaður aðeins í fjórum vísum, Dvergatali I og II (K 11 og 12, 13 og 15), og þrem
vísuorðum (hinu 5., 6. og 8. í K 20), sem eru hliðstæð dvergatölum að því leyti, að um
er að ræða nornata/. A hnitmiðun hljóðanna er vakin athygli með sérstökum hætti.
Dvergsheitinu Frosti og nafni hinnar elztu nornar, Urðr, er breytt: Frostri (K 15) og
Urð (K 20). Á sama eða svipaðan hátt er vakin athygli á nokkrum hljóðum eða hljóð-
táknum í tveim vísum: morðvargar, þann, súg (K 37) og byrir (K 59). Eins og dæmin
sýna (flest þó aðeins í réttu samhengi), beitir skáldið eftirtöldum ráðum til þess að
vekja athygli lesandans: a) aukahljóði (r í Frost-r-i og morðvarga-r. Síðara dæmið
mætti þó einnig kalla ranga fallnotkun.), b) brottfellingu hljóðs (Urð-i og þann-i),
c) brottfellingu fyrri hluta tvíhljóðs (súg f. saug. Sbr. þó orðmyndina só.J og d) ó-
væntu hljóðvarpi (byrir) .*
Auk dverga og norna eru í K taldar valkyrjur (K 30). Engin bending er um að
telja hljóðin í nöfnum þeirra, enda sýnir talning, að fjöldi hljóðanna er ekki hnitmið-
aður. Hins vegar er athygli vakin á fjölda nafnanna sjálfra - eins og fjölda dverga-
nafna — með sögninni að telja, og var það áður rætt. Sé nú líka Frostra minnzt, leynir
sér ekki, að dvergatöl eru lykill að dýpra skilningi nornaheita og valkyrjunafna.
En sami lykillinn gengur einnig að fylgsnum K 37 og 59. Eftirtektarvert er, að fyrra
fylgsnið leynist í vísu, sem felur í sér „syndaregistur“ (eiðrof, morð, hór), og segir
nánar til um viðurlög en hin beru orð. Og síðara fylgsnið er eins konar rúnatal. I öllum
dæmunum er því um að ræða mismunandi töl: tal dverga (I og II), norna (K 20),
valkyrja (K 30), synda (K 37) og rúna (K 59). Að þessu athuguðu virðist einsætt,
að umrædd brögð skáldsins séu ívaf, sem ællað sé að koma lesandanum — eftir flug-
stigum og aðeins þannig — í fullan skilning um uppistöðuna.
í handriti Völuspár, Konungsbók, eru — að mínum dómi - aðeins tvær eiginlegar
ritvillur, báðar af sama tagi: „gen/gengo“ (lok 12. og upphaf 13. línu á 1. bls. Kb.)
fyrir gengu (1. vo. K 6) og „at hiarar at heriafædrs" fyrir at Herjafgðrs (4. vo. K 41).
Um síðara dæmið ber þess að gæta, að orðin og orðshlutinn at hiarar at heria- eru enn
líkari í handriti en prentuðu máli, þ. e. a. s. áður en leyst hefur verið úr böndum: „at
* Vegna K 37 (morðvargar, þann, súg) vildi ég varpa fram þessari spurningu: Hversu miklar
líkur eru til, að þrjár venjulegar rit- eða málvillur, sem — í frábæru handriti - hnappast innan
fjögurra vísuorða í miðhluta vísu, leiddu með gagnrýni til fróðleiks á borð við þann, sem rakinn er
hér að framan og kemur eins vel heim við lengd og efni kvæðisins og raun ber vitni? Ef til vill
geta tölvur nútímans reiknað það út.