Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Blaðsíða 137
ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
133
Þegar völvan kemur að þeim atburðum í spá sinni, sem hún liafði óður spáð aug-
liti til auglitis við Oðin sjálfan (K 28, 29), tekur hún að nota sögnina að sjá í þá-
tíð, alls sex sinnum (K 29, 30, 31, 34, 36, 37). I Völuspá Hauksbókar eru öll þessi
dæmi þurrkuð út. Þrjú hin fyrstu hverfa með heilum vísum (K 29, 30, 31), fjórða
dæmið af því að vísuhelmingur er ortur upp (K 34 - H 30), en dæmunum tveim,
sem eftir verða (K 36, 37), er breytt í nútíð (H 34, 35).
6) Staðreynd er, að E hefur hreytt K 59 - vegna orðanna hlaut við kjósa:
K 59. Þá kná Hœnir,
- hlaut við kjósa, -
ok byrir byggja
brœðra tveggja
vindheim víðan.
Vituð ér enn eða hvat?
H 55. Þá kná Hœnir
hlutvið kjósa,
es burir byggja
hrœðra tveggja
vindheim víðan.
Vituð ér enn eða hvat?
Hins vegar verður ekki fullyrt, hvað honum gekk tii. Þó tel ég víst, að einungis
tvennt komi lil greina: a) E hefur ekki skilið hin lorskildu orð. b) E hefur ekki
dulizt, að þau lúta að blótskap ása eftir ragnarök (Sbr. A, 9. atriði.). Skal engum
getum að því leitt, hvort sé líklegra. Mestu skiptir, að með breytingum sínum fjar-
lægir E síðasta vitnisburð Völuspár Konungsbókar um drottinvald örlaganna.
Orðið lilutviðr þekkist hvergi nema í Völuspá Hauksbókar, enda er það til komið
fyrir hreytingu á öðrum orðuin. Þó er lítill vafi á því, hvað E hugsar. Hann mun
hafa í huga hlutkesti. Hænir, föðurbróðir Baldurs cg Haðar, var sjálfkjörinn til
þess að „kjósa hlutvið“, þ. e. taka upp hlut (Sjá Cleasby: hlutr A.), einkum þó,
hafi E skilið hlutverk Hænis í K. Þannig mátti tryggja, að allt færi bróðurlega fram,
„es burir tveggja brœðra“ deildu með sér löndum í Asgarði hinum nýja. Að vísu
er sögnin að kjósa ekki lýtalaus í stað orðanna að taka upp, því að sú athöfn skyldi
fara fram hlutdrægnislaust (Sbr. orðtakið vilja bœði kjósa ok deila, Cleasby: deila
I.). En E er bundinn af orðum K og lætur gott heita.
Þegar öllu er á botninn hvolft, kemur í ljós, að af níu atriðum, sem í K bera
valdi örlaganna ljósast vitni (Sjá ,4-bálk.), eru sex að engu gerð í H eða rýrð svo
sem kostur var: Tvö eru felld brott gersamlega ásamt vísunum, sem þau voru fólgin
í (K 28-29 og 31-32), eitt rifið innan úr vísu orði til orðs, en skarðið fyllt með
framandi orðum (K 7 - H 7), eitt afmáð með breytingu einstakra orða (K 59 - H 55),
dregið úr þunga eins með sama hætti (K 20 - H 20) og enn eins með því, að skotið
er inn afdráttarorðum (K 22 - H 27). En E sást yfir tvö atriði í ritskoðun sinni,
annað af því, að hann skildi það ekki (K 27 - H 23), og ég held, að E sé enginn
óréttur gerður, þótt gizkað sé á, að hann hafi ekki heldur skilið hitt (K 23 - H 28) :
„Síðari helmingur þessarar vísu er mjög torskilinn" (S. N.). Lcks er atriði, sem
ógerlegt var að afmá öðruvísi en fyrirfara öllu kvæðinu: efni Völuspár í heild (A 1).
Sannast á því hið fornkveðna, „at eigi má við skgpunum sporna“. í stuttu máli