Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Blaðsíða 139
ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
135
1) K 50: Þá k0mr Hlínar,
2) K 51: Þá k0mr enn mikli,
3) K 52: Þá k0mr enn mæri,
4) K 61: Þar k0mr enn dimmi.
Auðvitað er þetta gert af ráðnum hug. Allar þessar vísur boða ófögnuð. Að vísu
er huggun að K 51, en harmur samt, að til hefndar skyldi þurfa að koma. Upphöf
hinna fjögurra vísna eru eins konar stef. Með þeim eru tengdir, svo að allir megi
skilja, voveiflegir atburðir: fall Óðins (K 50, 51), fall Þórs (K 52) og flótti Níð-
höggs (K 61). Fyrri dæmin eru spá (Sbr. þá, tíðaratviksorð.), en hið síðasta stað-
reynd (Sbr. þar, staðaratviksorð.), sem á að sanna réttmæti spárinnar.
E finnur áhrifamált þessa stílbragðs og beitir því - á sinn hátt, - þar sem honum
þótti mest við liggja. Hann fellir brott vísuna um hefnd Óðins (K 51. Sbr. 127. bls.),
stýfir framan af vísunni um fall Þórs (K 52 - H 48) og breytir upphafi vísunnar um
flótta Níðhöggs (K 61 - H 58). Þannig tekst honum að mynda - með vísu sinni -
og tengja andstæður (Sbr. I, c-lið.), annars vegar fall Óðins (K 50 - H 45), hins
vegar komu Krists (H 57):
1) H 45: Þá k0mr Hlínar,
2) H 57: Þá k0mr enn ríki.
En miklu eru þessi tengsl lausari en stefjabönd K. Hin yngri bönd virðast knýtt í
krafti hinna eldri.
b) Völuspá - hin eina og sanna - er ekki aðeins saga heimsins, heldur og boð-
skapur til heiðinna manna. Þó að „endurfundum ása“ (K 56, 57) sé lýst á undan
„viðreisn veraldar“ (K 58-60), er hin eiginlega upprisa lífsins boðuð í síðari vís-
unum. Það, sem völvan sér lengst fram og mestu skiptir hina eiginlegu áheyrendur
hennar, er hið æðsta fyrirheit þeim til handa (K 60). Stílsnillingur á borð við HV
hafði þar engu við að bæta - nema lokaerindi kvæðisins. K 61 er viðvörun, en
um fram allt hrýning „dyggum dróttum“ og þeim, sem fylla vildu þeirra hóp.
Að þessu athuguðu dylst ekki, að H 57 er framandi fleygur. Þrátt fyrir það er
vísan „hvolfsteinninn í kvæðinu“ (S. N.), þ. e. a. s. í Völuspá Hauksbókar.
KRISTILEG HLUTDRÆGNI
E var ósárt um Óðin. Segja má, að hann steypi Valfgðr af stóli í upphafi máls
(K ] - H 1. Sjá 128. bls.). Enn fremur sviptir hann Óðin valkyrjum hans (K 30. Sjá
132. bls.) og þá um leið frumkvæði í liðsöfnun. Óvildin kemur þó ekki síður í ljós, þar
sem E fellir brott vísuna um hefnd Óðins (K 51). Þátt í þeirri brottfellingu á efa-
laust upphaf vísunnar, en E notar stílbragð það, sem ég kallaði hér á undan „stefja-
bönd“, öðruvísi en HV gerir (Sjá II, a-lið.). Hefnd Óðins hefði dregið stór-
lega úr andstæðunum „fall Óðins - koma Krists“.