Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Blaðsíða 145
ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
141
Dæmi K, sem E fer með eins og nú var greint og rædd verða hér á eftir, munu öll
hafa verið honum torskilin, og það hafa þau flestöll reynzt síðari tíma fræðimönnum.
ÞRÓUNARSAGA JARÐAR ROFIN
I K 2 er rakin þróunarsaga jarðar á fyrsta skeiði, að vísu í fáum orðum og eftir
því stórum dráttum. Níu man ek heima, segir völvan og getur ekki átt við aðra heima
en þá, sem kunnir voru „fyr Niflhel neðan“ (Vafþr. 43) og til voru, áður en jörð var
sköpuð. En brátt leyndust níu í víði, þ. e. aðrir níu heimar í djúpi hafsins, sem áður
var blóð Ymis. Þannig er lýst efniviði jarðar, fyrrum holdi Ymis, „áðr Burs synir
bjpðum of yppðu“ (K 4). Loks man völvan mjgtvið mœran fyr mold neðan, þ. e.
heimstréð sem frjó í moldu, en þá var jörð nýrisin úr sæ. Stígandin frá undirheimum,
neðan urn hafdjúpið og upp á yfirborðið leynir sér ekki.
Forsetningarliðnuin í víði (K 2) breytir E í tröllkonuheitið íviðjur (H 2). Hvort
tveggja hljómar líkt, og enn líkari gátu þessi orð verið í fornum handritum sakir rit-
háttar. Þá er minnzt á jgtna í 1. vísuorði, svo að ekki var stökkið langt til tröllkvenna,
enda er völvan sjálf af jölnaættum. Önnur tengsl hafa íviðjur ekki við upphafleg orð né
efni vísunnar. Hins vegar kunna níu mæður Heimdallar, sem allar voru systur, að
hafa hjálpað til að fleyta flögðunum inn í umrædda vísu, þar sem þau rjúfa hina
stuttorðu þróunarsögu og spilla um leið áðurnefndri stígandi. Og hafi E þekkt Þor-
björgu lítil-völu, er honum e. t. v. ekki láandi: „Hon hafði átt sér níu systr, ok váru
allar spákonur“ (Eir. s. rauða, IV. kap.).
DRÓTTKVÆÐASTÍ LL
Dróttkvæði og Eddukvæði eru að mörgu leyti lík, en einnig ólík um margt. Meðal
þess, sem ólíkt er í eðli þessara kveðskapartegunda, eru kenningar, orðaröð og setn-
ingaskipun. í Eddukvæðum er þetta allt - eins og bragarhættirnir - að jafnaði fá-
brotið, en í dróttkvæðum oft margbrotið — eins og bragarhættirnir - og einatt flókið.
Þetta er kunnugt og hefur alla tíð verið - og það svo mjög, að sumar undantekningar,
sem fyrir koma í Völuspá, hafa torveldað skilning.
Völuspá Konungsbókar ber öruggt vitni þrautþjálfuðu dróttkvæðaskáldi. Fyrir
bregður rekinni kenningu (K 32), óvænt orðaröð getur ekki talizt sjaldgæf (K 5, 17,
50), og HV hefur yndi af setningafræðilegum fleygum og fléttum. — Oftast eru skil
fleygs og þeirra orða, sem spanna liann, milli vísuorða eða vísna, eða heil vísuorð
eru fléttuð saman, en fyrir koma skil inni í vísuorði. Efnislegu sambandi fleyga og
spanna er ólíkt háttað. Stundum er það mjög náið á báða bóga (t. d. K 41), annan
bóginn (t. d. K 43) eða hinn (t. d. K 8), en stundum eru skilin skörp beggja vegna