Frjáls verslun - 01.10.1994, Side 74

BRÉF FRÁ ÚTGEFANDA
ERLEND FJARFESTING ER
NAUÐSYN
Hugsanlegar fjárfestingar erlendra stórfyrirtækja á ís-
landi hafa verið nokkuð í sviðsljósinu að undanförnu.
Skemmst er að minnast heimsóknar hinna kanadísku Irv-
ing-feðga, sem virðast hafa áhuga á olíuviðskiptum á ís-
landi, heimsóknar fulltrúa frá stórfyrirtækinu Zink Cor-
poration of America og viðræðna um sinkverksmiðju hér-
lendis og nú síðast hafa verið nokkrar umræður um
stækkun álversins í Straumsvík. Oðru hverju hafa svo
skotið upp kollinum hugleiðingar um flutning raforku til
Evrópu i gegnum sæstreng. Hvort eitthvað af þessu verð-
ur að veruleika í framtíðinni er erfitt um að segja. fslend-
ingar hafa oft haldið sig vera við þröskuld þess að ná
hingað öflugum erlendum fjárfestum en yfir hann höfum
við ekki náð að stíga síðan málmblendiverksmiðjan á
Grundartanga var reist fyrir um það bil einum og hálfum
áratug. Hlýtur það að vera orðið mikið áhyggjuefni, ekki
síst nú þegar séð er fram á viðvarandi samdrátt í undir-
stöðuatvinnugrein landsmanna, sjávarútveginum, að
ekkert skuli ganga í þeim efnum að fá hingað erlent fjár-
festingarfjármagn.
Fjárfesting í atvinnurekstri á fslandi er orðin allt of lítil
og raunar komin að þeim hættumörkum að ef ekki verður
veruleg breyting á og það strax á næstu misserum er hætt
við að atvinnuleysi og stöðnun í efnahagskerfinu verði til
langrar framtíðar. Nýsköpun hefur nær engin orðið und-
anfarna áratugi og þær fáu tilraunir, sem gerðar hafa
verið, hafa flestar misheppnast og sumar orðið þjóðar-
búinu ærið dýrkeyptar. Ef einhver atvinnugrein hefur náð
sér á strik og sýnt aukin umsvif og verðmætasköpun hefur
ríkisvaldið verið fljótt að seilast til hennar með álögur og
kvaðir. Má nefna ferðaiðnaðinn sem dæmi en vitanlega
hefði átt að gefa honum svigrúm, a.m.k. rétt á meðan
hann var að byggja sig upp og treysta undirstöður sínar.
I skýrslu um horfur á erlendum fjárfestingum á fslandi
kemur m.a. fram að því miður líta erlendir fjárfestar ekki
á ísland sem fýsilegan valkost og í henni segir Ragnar
Kjartansson réttilega, þegar hann fjallar um áhyggjur af
því að erlend fyrirtæki verði of fyrirferðarmikil hérlendis,
að hin raunverulega framtíðarógn sé miklu frekar sú að
nánast algjört áhugaleysi sé meðal erlendra fjárfesta á
því að taka þátt í að byggja upp atvinnustarfsemi á íslandi.
En af hverju stafar þetta áhugaleysi? Óneitanlega hef-
ur fsland upp á fjölmargt að bjóða sem önnur lönd hafa
ekki, nema þá í takmörkuðum mæli. Er þá fyrst og fremst
átt við nær ótæmandi orku sem ætti að vera mjög vel
samkeppnisfær hvað verðlag snertir. Sennilega eru mörg
svör við spurningunni. Fjarlægð landsins frá mörkuðun-
um vegur örugglega þungt en þyngra á metunum er þó
örugglega að fjandsamlegt umhverfi og ástæðulaus ótti
við það að útlendingar öðlist hér aðstöðu í einni eða ann-
arri mynd. Sem dæmi um slíkan ótta má nefna ákvæði í
frumvarpi sem liggur fyrir Alþingi, þar sem settar eru upp
„girðingar" til þess að útlendingar geti ekki eignast jarð-
ar- eða landskika hérlendis. Þær hindranir eru þess eðlis
að nái þær fram að ganga geta landeigendur ekki vænst
þess að fá nokkra kaupendur í framtíðinni, hvorki inn-
lenda né erlenda. Þarna er stigið mörgum skrefum of
langt. Fyrr má nú rota en dauðrota.
Erlendir fjárfestar óttast væntanlega einnig þau al-
mennu viðhorf sem eru til atvinnurekstrar á íslandi —
viðhorf sem hafa því miður ekki breyst svo ýkja mikið frá
tímum selstöðukaupmennskunnar í landinu. Ef fyrirtæki
eru rekin með hagnaði og skila arði hefur það þótt eitt-
hvað athugavert og þau hafa fengið á sig annaðhvort arð-
ráns- eða okurstimpil og á sama hátt hafa stjómendur
þeirra fyrirtækja, sem berjast í bökkum, oft fengið að
heyra að þeir séu hálfgerðir aumingjar og ekki á vetur
setjandi og það þrátt fyrir að erfiðleikamir við reksturinn
séu ef til vill allir til komnir vegna ytri aðstæðna eða
fjandsamlegra stjórnvaldsaðgerða.
Fjórða atriðið, sem erlendir fjárfestar setja einnig fyrir
sig varðandi fjárfestingar á íslandi, er launakostnaður.
Slíkt virkar kannski dálítið broslegt þegar litið er til þess
að laun em óvíða lægri í Vestur-Evrópu en einmitt hér. En
laun og launakostnaður eru hreint ekki það sama. Launa-
tengd gjöld em orðin svo há að heildarlaunapakkinn er
farinn að fæla frá.
fslendingar verða að fara að átta sig á því að það þarf að
gjörbreyta stefnunni varðandi erlendar fjárfestingar í
landinu. Það er okkur lífsnauðsyn að fá hingað erlent
fjármagn í atvinnureksturinn. Vitanlega verður sjávar-
útvegur um langt skeið mikilvægasta atvinnugreinin og
þar ættu að vera sóknarmöguleikar, þrátt fyrir allt, ef litið
er til lengri tíma. En það er ljóst að við getum ekki byggt
afkomu okkar á honum einum og því miður emm við
komin í þá fjárhagsstöðu að möguleikar okkar em orðnir
sáralitlir til þess að sjá sjálf um atvinnuuppbygginguna.
Það þarf því að verða eitt af meginverkum stjórnvalda á
næstunni að skapa möguleika og tækifæri. Raunar ekki
bara fyrir erlenda fjárfesta heldur einnig innlenda, þannig
að ekki komi til þess að þau íslensku fyrirtæki, sem em í
sókn, sjái hag sínum betur borgið með því að flytja starf-
semi sína til Kaliforníu en á fyrirhugað frísvæði í Kefla-
vík.
74