Réttur - 01.04.1972, Blaðsíða 68

hafa þeir með þessu atferii viljað sýna voldugum
herrum, hve dyggir þjónar þeir væru. En það, sem
fyrir okkur, íslenzkum sósíalistum, vakti, var að
tryggja sjálfstæði Norðurlanda — afturhaldið, líka
það íslenzka, var greinilega fyrst og fremst að
hugsa um Atlandshafsbandalagið. — Og þessu
fékkst ekki breytt fyrr en 1956, er vinstri stjórnin
var mynduð.
En þótt þessi ágreiningur væri milli okkar og
danska Kommúnistaflokksins um Norðurlandaráð,
þá sýndu dönsku kommúnistarnir meiri skilning á
því hvernig norrænu þjóðunum bæri að haga sér
hver gagnvart annari en margir þeirra, sem hæst
töluðu um norræna samvinnu!
Þegar yfirlýsing var gefin 1953 af dönskum for-
sætisráðherra um að handritamálið væri útkljáð og
ekki yrði meira um það rætt. þá voru það einmitt
dönsku kommúnistarnir sem mótmæltu eindregið
og héldu fram rétti islendinga af miklum dreng-
skap. Thorkild Holst skrifaði þá 18. marz grein
í „Land og Folk", þar sem hann lýsti yfir skýlausum
eignarrétti Islendinga á handritunum og 19. marz
skrifaði Aksel Larsen grein í blaðið, þar sem hann
mótmælti eindregið ummælum forsætisráðherra og
krafðist viðræðna allra þingflokka til að tryggja
Islendingum þjóðarrétt þeirra, handritin væru ís-
lenzk eign.
KLOFNINGUR
Fylgi danska Kommúnistaflokksins hafði farið
minnkandi frá sigrinum mikla 1945. Við þingkosn-
ingar 1957 fékk flokkurinn 72.315 atkvæði og sex
þingmenn kjörna. Olli þessu í senn einangrunar-
stefna sú, er flokkurinn fylgdi í vissum málum,
sem og hin hatrama sókn afturhaldsins á tímum
kalda stríðsins.
Eftir alla þá hollustu og næstum því oftrú, sem
flokkurinn hafði sýnt gagnvart Kommúnistaflokki
Sovétrikjanna, skópu afhjúpanir Krusjoffs á Stalín
og atburðirnir, er á eftir fylgdu, öngþveiti í flokkn-
um. Innanflokksdeilur hófust, sem eriendir kommún-
istaflokkar blönduðu sér í á mjög óviðkunnanlegan
hátt, m. a. með árásum á Aksel Larsen.
Á flokksþingi DKP 31. okt. til 2. nóv. 1958 dróg
til hinna alkunnu tíðinda, er Aksel var settur frá
sem formaður. Þeir Brynjólfur Bjarnason og Ingi
R. Helgason voru fulltrúar Sósíalistaflokksins á
því þingi. 14. nóv. 1958 var Aksel síðan rekinn
úr Kommúnistaflokki Danmerkur.
Ég hafði dagana á undan verið á þingi Norður-
landaráðs í Osló. — Þar var þá meðal annars sam-
þykkt áskorun á fund þann, er þá var háður í
París um efnahagslega sameiningu Evrópu, —
og varð undanfari Efnahagsbandalagsins. Var
áskorun sú þess efnis að styðja að þeirri sam-
einingu. Hafði ég einn greitt atkvæði gegn henni,
finsku fulltrúarnir sátu allir hjá.
Fréttin um brottrekstur Aksels kom um morg-
unin og þann 14. nóvember flugum við til Hafnar.
Ég sat í flugvélinni hjá Holger Erikssen, þing-
manni sósíaldemókrata frá Árósum. Ég spurði hann
hvort hann áliti mögulegt fyrir Aksel að mynda
flokk, er stæði milli Sósíaldemókrata og Komm-
únista, slikt hefði yfirleitt reynst erfitt. Hann kvað
þann möguleika vera til, ef sósíaldemókrataflokk-
urinn ræki ekki sósíalistískari pólitík en hann hefði
gert fram að þessu.
Ég náði strax sambandi við Aksel og heim-
sótti hann um kvöldið. Ræddum við mikið um
vandamál sósialistísku hreyfingarinnar og sérstak-
lega þau vandkvæði, sem steðjuðu að vinstra armi
hennar, kommúnistum og öðrum vinstri sósíalistum.
Ég var staðráðinn í því að þótt hreyfingin í
Danmörku klofnaði, þá skyldum við í Sósíalista-
flokknum reyna að halda góðum samböndum við
báða aðila, — þrátt fyrir alla erfiðleika, sem á
því væru. — Heimsótti ég Alfred Jensen daginn
eftir og lenti þá í hörðum deilum við hann og
fleiri félaga.
Sorgleikurinn, sem gerist við klofning eins og
varð í Danmörku er hatrið, sem myndast á milli
fornra félaga, og djúp það, er oftast festist á milli
beggja arma. Vill þá oft fara svo að annar armur-
inn lendi lengra til „hægri", en hinn lengra í
„vinstri" einangrun en ástæður ella hefðu verið til.
Ofstæki og gagnkvæmar ásakanir auka á andstæð-
urnar, er fyrir voru. Þörfin á umburðarlyndi og
varðstaðan gagnvart ofstækinu er aldrei meiri en
þegar égreiningur er ræddur og stefna mörkuð
eftir harðar innanflokksdeilur.
Þegar Aksel var rekinn og í Ijós kom hver
fjöldagrundvöllur var fyrir nýjan sósialistaflokk,
sögðu margir ágætir félagar, sem áratugum saman
höfðu starfað í Kommúnistaflokknum, skilið við
hann. Meðal þeirra voru t. d. Kai Moltke, Arne
Larsen, Willi Brauer o. fl„ o. fl. Stofnuðu þeir nú
S.F.-flokkinn (Socialistisk Folkeparti, — sósíaliska
116