Réttur - 01.04.1972, Page 52

kaupsýsluvaldsins á höfuðborgarsvæðinu, þar sem
kapítalískir framleiðsluhættir hafa náð hæstu stigl.
Atvinnurekstur þeirra er á sviði beinnar framleiðslu
og svarar i flestum tilvikum brýnum atvinnuþörfum
ibúa á hverjum stað. En með fjármagn eiga þeir
undir fésýsluvaldið á höfuðborgarsvæðinu að
sækja, og verðbólgustefnan getur bitnað á þeim
ekki síður en öllum almenningi. Smáatvinnurekend-
ur í slíkri aðstöðu eru vegna hagsmunaárekstra við
fésýsluvaldið einatt fúsari en borgarastéttin í heild
til að eiga samvinnu við verkalýðsstéttina um þjóð-
nýtar framkvæmdir og eflingu atvinnulífs.
Andspænis borgarastéttinni stendur verkalýðs-
stéttin — launafólkið. Þrátt fyrir hin margvísleg-
ustu störf skipar það í meginatriðum sambærilega
stöðu í framleiðslu- og dreifingarferlinu. Það verð-
ur að selja vinnuafl sitt þeim, sem eiga eða ráða
yfir atvinnutækjunum (auðmagni) og slá eign sinni
á afrakstur vinnunnar. Launavinna og auðmagn eru
ósættanlegar andstæður; af þeim spretta djúptæk
hagsmunaátök, sem æ ofan í æ lama þjóðfélags-
starfsemina. Islenzkur verkalýður hefur skipulagt
sig í verkalýðsfélög sem hafa I sér fólginn mikinn
samtakamátt. Hvað eftir annað hefur verkalýðs-
hreyfingin þurft að láta hrikta í öllum máttarstoðum
þjóðfélagsins til þess að ná sjálfsögðum kjarabót-
um. Svo að segja daglega togast verkalýður og
atvinnurekendur á um gífurlega fjármuni og ráðstöf-
un þeirra, og það er komið undir styrk og stjórn-
list verkalýðshreyfingarinnar, á hvern hátt þeim
fjármunum er varið. I þessum daglegu átökum skipt-
ir mestu máli, að þröngir sérhagsmunir einstakra
hópa meðal verkalýðsins skyggi ekki á heildar-
hagsmuni stéttarinnar í viðureigninni við þjóðfé-
lagslegan andstæðing.
Formælendur borgarastéttarinnar fjölyrða einatt
um „greiðslugetu atvinnuveganna" og telja kaup-
hækkun ógna „afkomu þjóðarbúsins". Verkalýðs-
hreyfingin tekur ekki mark á slíkum viðbárum: I
fyrsta iagi er hún ekki aðili að atvinnurekstrinum
og í öðru lagi er vitað mái að ofhlaðin yfirbygging,
fjárfestingarbruðl, skipulagsleysi og óhófseyðsla
einkaframtaksins er bókhaldslegri afkomu atvinnu-
veganna miklu þyngri byrði en nokkurt það kaup-
gjald, sem verkalýðsstéttin mundi krefjast sér til
handa. Hún er heldur ekki til þess kölluð að bera
ábyrgð á gróðastarfsemi einkaframtaksins, sem
kallast „atvinnuvegir" á máli þess. Þetta þýðir hins
vegar ekki, að hún mundi skorast undan forsjá
fyrir þjóðarbúinu, ef það væri í reynd á hana lagt.
Barátta verkalýðshreyfingarinnar fyrir bættum
kjörum og félagslegum umbótum er pólitísk í eðli
sínu, enda á borgarastéttin ekki aðeins stoð í sam-
tökum atvinnurekenda heldur og rikisvaldi, yfir-
ráðum yfir stórum sveitarfélögum og ýmsum stofn-
unum. Meðan borgarastéttin — pólitiskir fulltrúar
hennar, fésýslumenn og skuldakóngar — fær að
beita rikisvaldinu í sína þágu, er verkalýðsbaráttan
fyrst og fremst varnarbarátta, sem gerst má sjá
af reynslu „viðreisnar"-áranna. Kauphækkanir ein-
berar er auðvelt að gera að engu með verðbólgu,
sköttun og öðrum ráðstöfunum. Sé hin faglega bar-
átta rétt skilin felur hún í sér pólitíska baráttu fyrir
afnámi auðvaldsskipulagsins í landinu.
PÓLITÍSK YFIRRÁÐ
BORGARASTÉTTARINNAR
Islenzk borgarastétt er bæði fámenn og af sjálfri
sér veikburða I fjárhagslegu tilliti, en samt er hún
ótvírætt drottnandi stétt í þjóðfélaginu. Þar koma
til, auk formlegs eignarhalds, pólitisk yfirráð henn-
ar og hugmyndafræðilegt forræði.
Stjórnmálabarátta íslenzkrar borgarastéttar mót-
aðist I upphafi af hjálendustöðu landsins innan
Danaveldis. Nokkur hluti stéttarinnar var fjárhags-
lega bundinn dönskum hagsmunum og hallur undir
hið danska vald, en framsæknari öfl innan hennar
tóku höndum saman við menntamanna- og bænda-
stéttina um að koma á fót innlendum fullvalda
stjórnarstofnunum, þ. e. ríkisstjórn er væri ábyrg
gagnvart þjóðkjörnu Alþingi. Sjálfstæðisbaráttan
varð því jafnframt barátta fyrir þingræði og tengd-
ist þar með stjórnmálalegri arfleifð evrópskrar
borgarastéttar. Þegar kapítalískir framleiðsluhættir
voru sem óðast að ryðja eldri búskaparháttum úr
vegi á meginlandinu, höfðu borgarastéttir V-Evrópu
hrifsað rikisvaldið úr höndum einvaldskonunga og
aðals og beitt þvi til þess að umbreyta pólitískri
og lagalegri yfirbyggingu þjóðfélagsins til samræm-
is við framleiðslu- og eignaskipan sína. Hin póli-
tisku yfirráð borgarastéttarinnar tóku í öndverðu
á sig mynd þingræðis, sem útilokaði þorra bænda
og hina ört vaxandi verkalýðsstétt frá stjórnmála-
áhrifum með ströngum takmörkunum á kosninga-
rétti. Hið borgaralega þingræði var því frá upphafi
100