Réttur - 01.04.1974, Blaðsíða 13

þjóðleg hreyfing sósíalismans oft gert hrapalegar
skissur. Hér er því ekki um tilraun til almennrar
kenningar á þessu sviði að ræða, heldur aðeins um
nokkurt framlag til glöggvunar á stjórnlist sósial-
istísks verkalýðs á Islandi, bundið við stað og tíma
og þróunarskeið það, er við lifum á. Ekki verður
rætt um uppbyggingu sósíalistísks flokks, skipulag
lians né einstök stefnumál eða bardagaaðferð, svo
nauðsynleg umræðumál sem þau öll eru, heldur
aðeins höfuðhlutverk eða stjórnlist hans.
I.
Fyrsta verkefni sósialistisks flokks er að vekja
verkalýð nn og allar vinnandi stéttir til meðvitundar
um mátt sinn, um vald sitt í þjóðfélaginu og þar
með um hlutverk sitt og hugsjón sína. Það er verk-
efni sósíalista að flytja vinnandi stéttunum boð-
skapinn um samheldni þeirra og samhjálp, hvernig
þær skuli standa saman i lífsbaráttunni: einn fyrir
alla, allir fyrir einn, — og breyta verkalýðn-
um þannig úr sundurlausum og sundruðum hópi
e nstaklinga i sterka, samheldna stétt. Með þessu
vakningar- og einingarstarfi fyrst og fremst vinna
sósíalistar og flokkur þeirra traust verkalýðsins
svo og með því að sýna i sjálfri stéttabaráttunni
trúmennsku við hag h;ns vinnandi fólks og hugsjón-
ir þess og góða raunhæfa forustu í reynd við hinar
ólíkustu aðstæður.
Þróun þessarar samhjálpar stuðlar um leið að þvi
að viðhalda og efla manngildismatið sem siðferði-
legan grundvöll verklýðshreyfingarinnar, vernda
það manngildi, sem var og verður lífsskilyrði allrar
reisnar mannlegs samfélags. En auðvaldsskipulagið
grefur undan þessu manngildi með þvi að gagnsýra
menn'.na mati peningagildisins og er þannig að
leysa upp mannlegt samfélag og litillækka það —
og getur tortímt því, ef völdin verða ei tekin af
auðvaldinu í tíma. Manngildismat verklýðshreyfing-
arinnar er þvi um leið skilyrðið fyrir siðferðilegum
yfirburðum hennar yfir auðvaldsskipulagið.1
Sósíalistar þurfa að leggja rika áherslu á að
þróa samtimis samheldn nni sjálfstæðistilfinningu
hvers verkamanns, helst að fá hvern einstakling
stéttarinnar, eða a.m.k. sem flesta til að finna sig
ábyrga fyrr stéttinni, geta verið í forsvari fyrir
hana m. a. á vinnustöðvum. finna til sín sem hins
sterkara gagnvart atvinnurekendum, — hins sterk-
ara i krafti þess að það er verkamaðurinn, sem
skapar auðinn, og að það er verkalýðurinn, sem er
meirihlutinn. Slik sjálfstæðis- og yfirburða-tilfinning
er verkamanninum lífsnauðsyn, eigi aðeins í viður-
eigninni við atvinnurekendur auðvaldssk'pulagsins
og embættismenn þess, heldur og siðar meir, er
verkalýðshreyfingin hefur sigrað og byrjar á þvi
langa og erfiða verki að byggja upp sósíalistískt
þjóðfélag og þarf þá að hafa í fullu tré við sína
eigin embættismenn og geta óhikað sagt þeim til
syndanna.
Það eru margar sögurnar úr baráttu verkalýðs-
hreyfingarinnar, er hún var að slíta barnsskónum,
um samheldni og sjálfstæði einstakra verkamanna.
Það var t.d. eitt sinn í verkfalli við Gefjun á
Akureyri forðum daga, að forstjórinn kallaði
fyrir sig verkamann einn er Freysteinn hét og
átti fyrir stórri fjölskyldu að sjá, og sagði við
hann á þessa le'ð: „Hefur þú efni á því, Frey-
steinn, að verða atvinnulaus með þin fimm
börn?" Freysteinn skildi fyrr en skall í tönnum
og svaraði að vörmu spori hinni duldu hótun:
,,Þú hagar þér eins og þú ert maður til, ég
stend með minum félögum". Forstjórinn sagði
honum ekki upp vinnunni. — Viðbrögð beggja
minna óneitanlega á Ingjald í Hergilsey og Börk,
svo nánar eru Islendingasögur og siðgæðis-
kennd þeirra oss enn.
Samheldni og samábyrgð eru v ssulega undir-
staða alls valds og allra sigurmöguleika verkalýðs-
hreyfingarinnar. En það má aldrei gleymast að
sjálfstæðismeðvitund verkamannsins, þróun per-
sónuleika hans, er skilyrði fyrir raunverulegri fram-
kvæmd sósíalismans. Það lögðu þeir lærifeður vor-
ir, Marx og Engels, áherslu á, er þe'r mótuðu hin
ágætu orð Kommúnistaávarpsins um framtiðarþjóð-
félag sósíalismans þar sem segir: „Frjáls þróun
einstaklingsins er skilyrðið fyrir frjálsri þróun heild-
ar nnar."
En til þoss að geta öðlast þetta sjálfstæði er
verkamannlnum nauðsynlegt að afla sér þekkingar,
svo mikillar þekkingar á þjóðfélaginu og lögmálum
þess að hann finni til þess i umræðum v'ð and-
stæðinga að hann hafi í krafti stefnu sinnar og
þekkingar i tengslum við hana andlega yfirburði
gagnvart þeim borgaralega hugsandi manni, sem
oft er fullur hleypidóma og þó einkum tómur hið
innra sökum þekkingarleysis.
Ég minnist ánægjulegs dæmis um verkamann
með slika þekkingu. Það var um mánaðamótin
janúar—febrúar 1923. Við vorum nokkrir félagar
85