Réttur - 01.04.1974, Blaðsíða 23

En látum vera að ræða einstök atriði um hvernig
sósíai!sminn yrði framkvæmdur á Islandi. Það gera
þeir betur sem þá stjórna ferðinni. En hitt má
hvorttveggja vera Ijóst að öll starfsemi og barátta
verklýðshreyfingarinnar innan auðvaldsskipulagsins,
bæði flokks og verklýðsfélaga, hljóta og verða að
vera verkalýðnum dýrmætur skóli, undirbúningur
undir það að stjórna sjálfum fyrirtækjunum, — og
svo hitt að hinn mikli ríkis- og bæja-rekstur, sem
og samvinnurekstur, sem hér á sér stað, er mikil-
vægur tæknilegur grundvöllur sósialistisks rekst-
urs: þ. e. reksturs verkalýðsins sjálfs í samræmi
við hagsmuni þjóðfélagsins. En á rekstri og af-
stöðu þessara fyrirtækja (allt frá verksmiðjum sam-
vinnufyrirtækja til stærstu rikisfyrirtækja) verður
að verða mikil breyting, svo þau verði í samræmi
við þá hugsjón, sem liggur til grundvallar jafnt
samvinnuhreyfingu sem sósíalisma. Það er raun-
veruleg bylting sem gerist I slíkum fyrirtækjum
þegar samstjórn þroskaðs verkalýðs i samræmi
við heildarhagsmuni þjóðar kemur í stað einvalds
forstjóra og gróðasjónarmið fær ekki lengur að
vera drottnandi viðmiðun, heldur þjónustan við
heildina.
Það er viturlegast að gefa sem minnstar for-
skrift'r um hvernig framkvæma skuli sósíalismann
á islandi. Til þess er of erfitt að sjá aðstæðurnar
fyrir.
En eitt er nauðsynlegt að brýna fyrir flokknum
og hreyfingunni allri:
Flokkurinn þarf ætíð og ævinlega að hafa þetta
takmark: framkvæmd sósíalismans fyrir augum sem
höfuðhlutverk sitt. Það er það, sem gefur honum
gildi sitt og hefur hann upp yfir aðra flokka, sem
eru fulltrúar ýmissa einstakra hagsmunahópa ráð-
andi stétta. Sú hugsjón að skapa mannfélag, þar
sem eigi aðeins fátækt er útrýmt, heldur og allri
kúgun manns gagnvart manni, — þar sem mann-
gildið er aftur sett í öndvegi í stað þess peninga-
gildis, sem lítillækkað hefur manninn, spillt honum
og afskræmt hann, — þar sem þróun persónuleika
og hæfileika hvers einstaklings verður áhugamál
mannfélagsins i stað þess að lítill forríkur minni-
hluti misnoti fjöldann og villi um fyrir honum i
gróðaskyni, — sú hugsjón helgar flokkinn og trygg-
ir honum, að auk þess sem hinar vinnandi stéttir
fylki sér um hann hugsmuna sinna og frelsishug-
sjóna vegna, þá dragist og til hans allt það besta,
sem mannfélagið á, jafnvel úr yfirstéttum þess.
Sósialisminn — það er ekki aðeins frelsi frá
hungri og eymd, af fátækt og neyð, frelsi af hvers-
konar ánauð yfirstéttar og kúgun nkisvalds —
sósialisminn er ekki aðeins efnahagslegt öryggi
raunhæfra allsnægta fyrir alþýðu manna, hann er
elnnig frelsi til sköpunar án hefðar og banns með
þroska og þekkingu almennings til að velja og
hafna, — sósíalisminn er þannig séð „alefling
andans og athöfn þörf'*. Og möguleikar islands til
þess að framkvæma sósíalismann á þessa visu eru
einstaklega miklir sakir erfðar vorrar allrar, ef við
fáum að vinna að þvi i friði fyrir erlendum imperi-
alisma og innlendum skemmdarvörgum ofstækis-
fulls afturhalds.
En jafnhliða þvi sem flokkurinn hefur hugsjón
sína í hávegum og gleymir henni aldrei, þá verður
hann við framkvæmd sósíalismans sem ella að
lita raunsæjum augum á umhverfið og aðstæð-
urnar.
Sósíalisminn — það er þannig athugað fyrst og
fremst vald verkalýðsins, — og það vald notað
til þjóðnýt ngar aðalfyrirtækjanna, svo vinnandi
stéttirnar megi stjórna þeim i sína þágu, sem
brátt verður þága allrar heildarinnar.
En vonandi nær alþýða þessu valdi það snemma
máski á ovipuðu skeiði og alþýða Norðurlanda —
en á meðan enn eru voldugir auðhringar drottnandi
i hinum engilsaxneska heimi og líklega víðar, —
og því má búast við ýmsum harðvítugum aðgerðum
af þeirra hólfu, þótt Bandarikin og Bretland geri
máski ekki beinar hernaðarinnrásir sem þau tíðk-
uðu forðum, en leggi i þvi hættulegri fjárméla-
aðgerðir. Og þá vorðum við að horfast i augu við
það, — að auk Norðurlanda vonandi, — þá eru
þeir einu aðilar, sem sósíalistísk alþýða Islands
gæti treyst á til svo öflugs efnahagslegs samstarfs
að fært yrði að standast hvaða fjármálalegar „hern-
aðaraðgerðir" sem væru, einmitt GÓsíalistisku rikin
i heiminum, hver sem þau yrðu þá.
Sósialistísk alþýða Islands þarf, þegar hún sjálf
stýrir ríkinu, að geta horft á þessi ríki raunsæjum
augum.
Það er vert að athuga að þótt það væru borg-
araiegir þjóðfrels cmenn, sem forustu hefðu fyrir
sjálfstæðishreyfingu Islendinga nú gagnvart Banda-
rikjunum, þá myndu þeir ekki hika við undir slikum
kringumstæðum að halla sér að sósíalistísku ríkj-
unum, þótt andvígir væru sósialisma, bara til þess
að hagnýta þó Island: til framdráttar mótsetningar
svokallaðra risavelda. (Samanber að byltingarsinn-
aðir Bandarikjamenn undir forustu George Wash-
95