Réttur - 01.04.1974, Blaðsíða 32

ar Franco hóf uppreisn fasista á Spáni fór
Cunhal til Madrid. Síðar á árinu tókst PIDE,
leynilögreglu harðstjórans Salazar, að ná
honum. Þrátt fyrir miklar pyntingar, tókst
henni ekki að hafa neitt upp úr honum. Var
hann nú látinn laus um tíma, en fangels-
aður aftur 1940 og sat þá eitt ár í fangelsi.
Er hann aftur var frjáls tók hann til starfa
fyrir flokkinn norðan til í Portúgal, síðar
starfaði hann sem ritari miðstjórnar, uns
hann var fangelsaður í þriðja sinn 1949- I
maí 1950 var hann leiddur fyrir rétt og not-
aði þá aðstöðuna til að flytja eldheitar á-
kæruræður gegn fasismanum í Portúgal. Og
nú tók við ægilegur tími: I ellefu ár sat
Cunhal nú í dýflissum fasismans, þar af
átta ár innilokaður í einangrunarklefa.
Þann 7. janúar 1960 braust hann ásamt
10 öðrum leiðtogum flokksins út úr fang-
elsinu, Peniche, með leyndri aðstoð flokks-
félaga meðal fangavarðanna. Þessi fádæma
vel skipulagði flótti yfir 13 metra háan
fangelsismúr vakti feikna eftirtekt, lögreglu
fasistanna tókst ekki að ná neinum hinna
ellefu.
Miðstjórn flokksins ákveður nú að Cunhal
skuli fara af landi burt og stjórna baráttunni
úr útlegðinni og honum tekst að komast
burt. Hafði hann nú í mars 1961, verið kos-
inn aðalritari flokksins. I 13 ár dvelur Cun-
hal í útlegð, mestmegnis í Sovétríkjunum
og í Tékkóslóvakíu.
Þegar Cunhal nokkrum dögum eftir bylt-
inguna 25. apríl kemur heim, tóku þúsundir
eldheitra áhangenda á móti honum á flug-
vellinum. Ungir liðsforingja hefja hann upp
á bryndreka og þaðan heldur hann, nokkr-
um mínútum eftir komuna frá París, fyrstu
opinberu ræðu sína til þjóðarinnar, — og er
nú leiðtogi sterkasta og best skipulagða afls-
ins í landinu. 16. maí er hann gerður ráð-
herra í ríkisstjórn þeirri, sem herforingjarnir
mynda ásamt Soares, foringja Sósíalista-
flokksins.
Þeim, sem stjórna nú flokkum verkalýðs-
ins og verklýðshreyfingunni í Portúgal, er
mikill vandi á höndum að stýra þeirri bylt-
ingu, sem hafin er af herforingjum, fram til
þess að upp rísi traust lýðræðisríki í sjálf-
stæðu Portúgal, er skapi möguleika til þróun-
ar í átt til sósíalisma og verklýðsvalda. Yfir
þeim vofir vargur, hið ameríska auðvald og
hervald, er klófesta vili áfram herstöðvar í
Asor- og Grænhöfðaeyjum — og ná efna-
hagslegum — og þarmeð pólitískum — á-
hrifum jafnt í sjálfu Portúgal sem fyrri ný-
lendum þess. Hættan á nýrri harðstjórn er
því mikil, en bláfátæk alþýða landsins hins-
vegar eðlilega óþolinmóð eftir hálfrar aldar
fasistiska kúgun og arðrán.
Við Islendingar ættum að geta skilið
vandamál portúgölsku alþýðunnar og okkur
ber að fylgjast vel með frelsisbaráttunni í
þessu Nato-ríki.
104