Réttur - 01.04.1974, Blaðsíða 37

ráðist á og hertekið 10. maí 1940, í hendur
Bandaríkjanna, til þess þannig að tryggja
sér betur aðstoð þeirra í stríðinu.
þeirrar skútu, er sumir óttuðust að væri að
sökkva. Nú voru góð ráð dýr. Eitt af mörg-
um ráðum, sem Churchill grípur til, er að
framselja Island, sem breski herinn hafði
I.
Skiptimynt
Afstaða Roosevelts Bandaríkjaforseta mun
á þessum tíma hafa verið sú að reyna af
fremsta megni að hjálpa Bretum og hindra
að þeir gæfust upp fyrir Hitler — eins og
Chamberlain vildi gera í júnílok 1940.‘>
Hinsvegar voru ýmsir amerísku auðhring-
irnir í mjög nánum tengslum við þá þýsku,
svo sem siður er hjá þessum herrum, sem
eiga gróðann einan að föðurlandi. Samning-
ar Standard Oil Co. við I. G. Farben, efna-
fræðihringinn þýska, svo og við japönsk fyr-
irtæki hjálpuðu Hitler við vígbúnaðinn og
voru Bandaríkjunum stórhættuleg og síðar
skaðleg, er þau sjálf drógust inn í stríðið.4)
Roosevelt og nánusm samstarfsmönnum
hans var ljóst hve sterk og hættuleg áhrif
auðhringanna amerísku voru. William E.
Dodd, einn trúnaðarmanna hans, frjálslyndur
söguprófessor, skrifaði í dagbók sína 4. mars
1934, er hann var sendiherra í Berlín, um
útlitið fyrir Roosevelt ári eftir að hann hafði
tekið við forsetaembættinu:
„Ef heppnin er með honum, munu hug-
sjónir Adams’ og Jeffersons verða fram-
kvæmdar í þjóðfélagi, þar sem þrælahaldar-
arnir — menn stórfyrirtækjanna („great
business men") — hafa ekkert meira að
segja".
Og hann bætir við:
„En ef gæfan verður Roosevelt ekki hlið-
holl, eða ef hann skildi deyja áður en mest-
öllu verki hans er lokið, þá verður komið
á einræði; það myndi steypa Bandaríkjunum
í glömn."
Roosevelt var ætíð sjálfum ljóst, hver
hætta var á ferðum. I boðskap til þingsins
sagði hann eitt sinn:
„I lýdrcedislandi er jrelsinu ekki borgið,
ef íbúar þess láta sér það linda, að einkavald
eflist þar í svo ríkum mceli að voldugra verði
en lýðrœðisríkið. Það er í reyndinni fasismi,
— drottnun eins einstaklings, hóps eða ann-
ars ákvarðandi einkavalds yfir ríkisstjóm-
inni."
Roosevelt hafði raunverulega bjargað hinu
borgaralega lýðræði Bandaríkjanna út úr
heimskreppunni — og ameríska auðvaldið
hataði hann fyrir það og kallaði hann komm-
únista, það hefði gjarnan séð fasismann sem
„bjargvættinn" úr kreppunni eins og í Þýska-
landi.
Auðhringavaldið ameríska hugsaði aðeins
um aukin völd sín og meiri gróða. Afstaða
þess kom að nokkm leyti í ljós í orðum
Trumans við „New York Times" 24. júní
1941 eftir árás Hitlers á Sovétríkin. Hann
sagði orðrétt: „Ef við sjáum að Þýskaland
vinni, cettum við að hjálpa Rússlandi, og ef
Rússland vinnur, œttum við að hjálpa Þýska-
landi og láta þau þannig drepa hvort annað
sem best." Öldungadeildarmaðurinn Taft,
republikani, var enn ákveðnari: „Sigur
kommúnismans í heiminum væri fyrir Banda-
ríkin miklu hætmlegri en sigur fasismans."
109