Réttur - 01.04.1974, Blaðsíða 25

sósíalismans, sem nú hlýtur að fara fram, og upp-
reisn háskólaæskunnar ekki síst kallar á.
Sumir munu segja að hér sé aðeins um „hug-
sjón" að ræða, „draumaríki", sem engan rétt eigi
á sér á raunhyggjutímum sem vorum.
Sú stétt, sú þjóð, sem ekki á sér „draum", er
dauðadæmd, ef ekki til líkamlegs, þá andlegs
dauða.
Það er einmitt hugsjón sósíalismans, draumurinn
um framtiðarrikið „þar sannleiki rikir og jöfnuður
býr", sem skapar alþýðunni þá reisn og veitir
henni þann kjark, sem hún þarf til að rísa upp og
sigra. Það er þessi hugsjón — þá í formi rúss-
nesku byltingarinnar — sem St. G. býður vel-
komna til að vinna vist hlutverk: „múginn vorn að
máttkva stækka". Það er og þessi hugsjón, sem
gefur bestu leiðtogum alþýðu kraftinn til að stand-
ast erfiðustu raunirnar, stækkar þá upp yfir með-
almennskuna. Án draumsins voru Marx, Engels og
Lenín heldur ekki það sem þeir voru. Og þessi
draumur slíkra manna er um leið besta tryggingin
gegn því að þeir spillist af völdunum, þá sigurinn
er unninn og sköpun hins sósíalistíska mannfélags
hefst.
Ef verkalýðurinn er ekki sjálfur gagnsýrður af
þessari hugsjón og þar af leiðandi gæddur því
stolti, sigurvissu og kjarki, sem hún áskapar hon-
um, þá er meira að segja hægt að nota hana á
móti honum, hræða hann á valdatöku hans sjálfs,
eins og Lloyd George, sá slóttugi stjórnmálamað-
ur, gerði eitt sinn við breska ve-.'klýðsleiðtoga.5)
Það er ofur eðlilegt að sú auðmannastétt, sem ekki
getur lengur svelt verkalýðinn og neyðist til að
láta undan kaupkröfum hans í verkföllum, óski
þess að fá sér einskonar andlegan alikálf, sem
aldrei hugsi hærra, — m. ö. o. feitan þjón fyrst
þrællinn ei unir því að vera barinn, en um fram
allt ekki hinn hugumstóra, sjálfstæða, sósíalistíska
verkamann.
Kapitalismi heimsins kallar i æ ríkara mæli á
lausnina úr hinum ýmsu kreppum sinum, sem að-
eins hugsjónarik, sósíalistísk verklýðshreyfing ræð-
ur við.
Sósialisminn á Islandi mun að því leyti e:ga
hægara með lausn ýmissa vandamála af þvi tagi
sem auðvaldsþróunin hefur vonandi hvorki náð að
spilla náttúrunni né mönnunum hér he'ma eins
mikið og víða annarsstaðar, er valdataka verka-
lýðsins fer fram. En það verður ekki verkefni
okkar af eldri kynslóðinni, sem einbeitt hefur
kröftunum að lausn nni á böli fátæktarinnar, sem
auðvaldsskipulagið olli, að leggja á ráðin um
lausn þessara og fleiri slikra vandamála.
En einu er rétt og nauðsynlegt að vara við:
Þegar verkalýðurinn og flokkur hans er orðinn
fastur í sessi sem forusta í þjóðfélaginu og sósíal-
isminn hin rikjandi stefna, munu flykkjast til hans
fjöldi af duglegum og hæfum já-mönnum og klifur-
dýrum (karrieristum), sem einskis láta ófreistað til
að ná sem mestum frama, — og þá móta fórnir og
erfið barátta ekki lengur hið eðlilega mannval
flokksins. Slík kffurdýr munu jafnvel birtast i gervi
hinna „róttækustu", ofstæki og einangrunarstefna
í sósialisma mun oft eiga þar sína forsvara. Slika
þarf að varast og ekki bara þá sem gera slikt af
framahvötum einum. Þvi miður geta heittrúaðir of-
stækismenn, þótt hugsjónamenn og siðferðilega
hreinhjartaðir séu, oft unnið flokknum og verk-
lýðshreyfingunni meira tjón en launaðir erindrekar
auðvalds, ef engar hömlur eru lagðar á heift þeirra.
En þessi hætta má ekki blinda sósíalista fyrir
þvi hver nauðsyn er að gera það ríkisvald, sem
alþýðan byggir upp: sterkt, fært og trútt hugsjónum
og hagsmunum alþýðu. Ætla má að all maðk-
smogið verði hið gamla rikisvald borgarastéttar-
innar orðið, er að umskiptunum kemur. Alþýðan
þarf þvi margs að gæta, m.a. þess að láta ekki
myndast fasta embættismannastétt, aðskilda frá
alþýðu og upphafna yfir hana, heldur tengja sjálfa
starfsemi alþýðusamtakanna við það, sem nú eru
kölluð „embættis“-verk, svo sem frekast má verða.
Framar öllu þarf að koma í veg fyrir að flokkur-
inn, þótt hann hafi forustuna um rikisvaldið og beit-
ingu þess, verði sjálfur metorða- og valda-stiginn
i kerfinu í stað þess að vera áfram fyrst og fremst
leiðtogi fólksins til betra og fegurra, — ekki að-
eins réttlátara og öruggara — lifs, — og verði
ætíð vörður alþýðu gagnvart rikisvaldi hennar
sjálfrar og hugsanlegri misbeitingu þess.
☆ O ☆
Þau meginverkefni þrjú, sem hér eru rædd —
vissulega af vanefnum og handahófi, en góðum
vilja, þarf öll að sjá i einu. Það þarf að vinna án
þess að missa sjónar á nokkru þeirra.
Ef við missum sjónar á höfuðverkefninu, sjálfri
myndun hns sósialistíska þjóðfélags, mótað af
okkar aðstæðum og erfðum, þá getur allt hitt verið
unnið fyrir gíg. Það er aðeins sósialisminn, sem
tryggir endanlega allar þær umbætur og réttindi,
97