Réttur - 01.01.1979, Side 25

kommúnista-hreyfingar, en vísuðu þó að
öðru leyti veginn fram á við með lýð-
ræðiskröfum sínum. Það voru:
Hreyfing „jöfnunarsinna" („The Le-
vellers“), sem voru fyrst og fremst smá-
borgarar bæjanna, handverksmenn og
að nokkru bændur, var allsterk í her
Cromwells og vakti ótta hinnar nýju yfir-
stéttar í svo ríkum mæli sakir róttækra
kenninga að her Cromwells sneri sér að
þeim, er þeir höfðu gert sitt gagn, og
barði þá hreyfingu niður í blóðugum
bardaga í maí 1549 við Burford og leið-
togar þeirra voru drepnir. Frægastur leið-
toga þeirra var John Lilburne, sem barð-
ist jafnt með pennanum sem sverðinu og
varð hvað eftir annað að sitja árum sam-
an í fangelsi fyrir rit sín, t. d. um „Rétt-
lætingu mannréttindanna", 1646, sem
kostaði þá tveggja ára fangelsi.
Róttækari en „Tlie Levellers“ voru
„The Diggers“ („grafararnir”) sem var
raunverulega hreyfing landlausra verka-
manna og bænda, sem álitu að jafnt stór-
jarðeigendur sem aðallinn og kóngurinn
hefðu orðið undir í byltingunni og allir
asttu sama rétt til jarðarinnar, — og tóku
sjálfir að úthluta sér landi aðalsmanna
og rækta það. En þessir sameignarsinnar
um jörðina, fyrirrennarar bændabyltinga
okkar tíma, voru barðir niður 1649. En
í kenningum Gerrard Winstanley, sem
stóð nærri þeim, er margt, sem bendir
fvam til sósíalisma nútímans.
Þessar tvær bresku alþýðubyltingar-
hreyfingar standa eiginlega hvað kenn-
ingar snertir mitt á milli þess kristilega
kommúnisma miðaldanna, sem hér hefur
svo mjög verið gerður að umræðuefni, og
sósíalisma nútímans - og verður Win-
stonley að teljast til þeirra „hugsjónasó-
síalista", sem allt frá Thomas Morus og
Erkibiskupinn af Tríer myrSir bændur meS eigin
sverSi.
fram til Fouriers og félaga hans á 19. öld,
drógu upp myndir af draumsjón kom-
múnismans í ritum sínum en fundu ekki
ráðið til að framkvæma hann.
En uppruna sumra merkilegra trúfé-
laga nútímans, svo sem „kvekaranna“, er
líka að finna í byltingarhreyfingunni
bresku á þessum tíma. Og til bresku ný-
lendnanna í Norður-Ameríku flúðu á
þessum öldum margir menn draum-
sjónanna um ríki bróðurkærleika og
sameignar og reyndu jafnvel að fram-
kvæma þ:er hugsjónir í einangruðum
samfélögum þar í landi.
En í gömlu Evrópu var von hinna fá-
tæku, sem þeir höfðu alið í brjósti um
1500 ár, barist fyrir og blætt fyrir, að
lokum kæfð. Hrokafullar yfirstéttir
höfðu eigi aðeins sigrað heldur og smám
saman mótað sér sinn guð í sinni mynd
- og við skulum nú sjá hvernig tvö stór-
skáld tveggja ólíkra alda skilgreina þann
„lúterska" guð 17. aldar.
25