Morgunblaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 32

Þegar Gunnar Stefán Ásgrímsson er spurður hvort takamegi mynd af honum, þá svarar hann: „Vantar þig myndá náttborðið?“ Gunnar Stefán eða Gunni Stebbi, eins og hann er kall-
aður, er lifandi goðsögn meðal Grímseyinga, enda berst sagan blaða-
manni úr fjórum áttum á meðan hann dvelur í Grímsey. Hann þykir
skjótur til svars og með hráslagalegan húmor, sem raunar er út-
breiddur í Grímsey, enda eyjan opin fyrir úthafsöldu úr öllum átt-
um. Enginn er fremri Gunnari Stefáni í þeirri listgrein að svara fyrir
sig.
„Við tölum bara íslensku,“ segir Gylfi Gunnarsson útgerðarmaður
sem býr í næsta húsi við hann. „Stundum hefur reyndar verið haft á
orði að í Grímsey sé komið norður fyrir mannasiði,“ bætir hann við
og hlær. Það kemur heim og saman við sögu af því þegar hringt var í
skakkt númer og Gunnar Stefán svaraði. „Nei, hver andskotinn,“
heyrðist á hinum enda línunnar. „Nei, hann býr í næsta húsi,“ svar-
aði Gunnar Stefán á augabragði.
Hann er fæddur 5. júní árið 1954 og ólst upp hjá afa sínum. „Við
bjuggum í torfbæ til ársins 1969, sem hét Vallarkot.“
– Hvernig var það?
„Það var góður tími. Þetta var lítill bær með tveimur herbergjum;
ég og mamma gistum í öðru og hann í hinu ásamt ráðskonunni. Við
áttum engan ísskáp, en það voru tvær rússaperur, útvarp og kola-
eldavél. Þó að ekki væri ísskapur, þá var saltað og reykt og borðaður
fiskur og fugl. Unglingarnir eru öðruvísi núna. Við fengum ávexti á
jólum, epli og appelsínur, en þeir vilja fá tölvur.“
Hann segir krakka í Grímsey oft skoða dýrin, en að firringin sé að
verða algjör á mölinni.
„Sonur minn getur talað um skepnur en á Akureyri vita ungling-
ar ekki hvort hausinn er að aftan eða framan á hestum eða hvort
Skepnur færa manni ánægju og mat
Morgunblaðið/ÞÖK
Í sveitinni „Þetta eru brauðætur,“ segir Gunnar Stefán Ásgrímsson um skepnurnar.
keyrt um og skoðað. Maður skoðar
ekki eyna á þremur og hálfum tíma
fótgangandi. Þá er gaman að fara
suður að vita eða í nýuppgerða kirkj-
una. Svo liggja vegslóðar meðfram
bjarginu sem gaman er að rölta eftir.
Maður er tæpa tvo tíma að ganga
hringinn og fljótari án stopps. Mögu-
leikarnir eru miklir í ferðamennsku.“
Það hjálpar að samgöngur hafa
batnað mikið til og frá Grímsey og
það stendur enn til bóta með nýrri
ferju, sem mun stytta siglinguna úr
3½ tíma í 2½ tíma. Flogið er þrisvar í
viku á veturna, en oftar á sumrin.
Komið er tjaldsvæði með góðri að-
stöðu. „Okkar reynsla er samt sem
áður sú að fólk vilji tjalda afskekkt og
hjá bjarginu, enda yndislegt að
vakna við fuglagargið á morgnana,“
segir Svafar.
Það freistar líka ferðamanna að
fara norður fyrir heimskautsbaug-
inn. „Það er draumur margra,“ segir
Helga Mattína. „Það komu til dæmis
hjón frá Japan hingað með einkavél,
lentu, létu taka af sér mynd við skilt-
ið og fóru aftur.“
Á skiltinu sem stendur á heim-
skautsbaugnum eru vegalengdir til
helstu stórborga, þar á meðal Tókýó,
8.494 kílómetrar.
Höfnin er eilífðarverkefni
Á kaffistofunni í fiskverkuninni er
bruggað görótt kaffi. Með því er bor-
inn fram Sæmundur, sem mat-
arkexið frá Fróni var nefnt í gamla
daga, og Sæmundur í sparifötunum,
sem síðar var notað um kremkexið.
„Ég hef búið í Grímsey alla tíð ef
undan eru skilin tólf ár fyrir sunnan á
bátum frá Grindavík, en ég flutti aft-
ur hingað til Grímseyjar árið 1968,“
segir Garðar Ólason útgerðarmaður,
einn fimm eigenda Sigurbjörns ehf.,
sem rekur fiskverkunina og fjóra
báta í Grímsey.
„Ég kom alltaf heim á sumrin og
reri með pabba, sem var hér á trillu,
en það var hafnleysa á veturna og
ekkert að gera. Heimilisfeður fóru þá
suður á vertíðar, en konurnar voru
heima og hugsuðu um börnin og bú-
skapinn. Þegar ég var krakki voru
menn á árabátum eða litlum trillum,
sem settar voru upp. Það var ekki
fyrr en á sjötta áratugnum sem hafn-
argerð hófst.“
– Og nú stendur til að gera aftur
umbætur á höfninni?
„Það er alltaf verið að laga höfn-
ina,“ segir Garðar og hlær. „Hrepps-
peningarnir hafa farið í þetta hjá
okkur. Það er talað um að færa innri
garðinn út í höfnina og þrengja inn-
siglinguna, því það er fullmikil hreyf-
ing í innri höfninni í stórviðrum. Svo
vantar alltaf meira grjót utan á hafn-
argarðinn. Í miklu brimi þvær yfir
þetta alveg.“
– Eru þau algeng?
„Já, yfir veturinn gerir nokkrum
sinnum 10 til 12 metra ölduhæð,
einkum í norðaustanveðrum. Þá
þurfum við að binda bátana með öll-
um spottum og vírum sem við eigum
til að þeir slitni ekki frá. Áður en
innri höfnin var gerð voru bátarnir á
legufærum hér úti, þá voru lagðar
miklar keðjur í botninn og taumar úr
þeim upp í bátana. Þetta hefur smám
saman lagast, en höfnin í Grímsey er
eilífðarverkefni.“
Foreldrar Garðars voru Óli
Bjarnason og Elín Þóra Sigurbjörns-
dóttir. „Hann var mikill karakter sá
gamli og afar vinastór,“ segir Garðar.
„Þegar útlensk skip voru hér fyrir
utan, Norðmenn, Finnar og Fær-
eyingar, þá fór hann um borð og
eignaðist marga vini. Systkin mín
Inga og Óli fóru meira að segja til
Noregs og voru hjá norskum skip-
stjóra sem var hér á síldveiðum. Óli
var með honum á sjó og hún var á
heimilinu. Ég man að hann keypti
norskar stofumublur og færði pabba,
sem þóttu ægilega fínar og var
ábyggilega skipað á trillu upp í fjör-
una.“
Viðskiptin voru mikil við erlendu
skipshafnirnar. „Grímseyingar létu
Færeyinga fá lömb og ís til að kæla
síldina þegar siglt var með hana til
Siglufjarðar. Í staðinn fengu Gríms-
eyingar sveskjur, þurrkaða ávexti og
veiðarfæri. Pabbi var mikið í slíkum
vöruskiptum. Norsku skipin voru
kolakynt gufuskip og þeir komu með
mikið af kolum, því þeir vissu ekki
hversu langur túrinn yrði. Ef fiskiríið
gekk vel þurftu þeir að losa sig við
kolin og oft útvegaði pabbi Gríms-
eyingum kol fyrir sáralítið. Finnsku
skipin voru hins vegar alltaf full af
brennivíni. Fólk beið eftir sumrinu,
því þá komu Finnarnir, og nóg var til
af spíra og alls konar víni.“
– Það hefur verið mikil hátíð?
„Já, þetta voru allt vinir pabba og
komu mikið heim. Ef gerði brælu
komu allar skipshafnirnar á böll í
skólahúsinu gamla, sem var 60 til 70
fermetrar og troðfullt.“
– Mannlífið hefur breyst mikið?
– Já, það breyttist gríðarlega mik-
ið með sjónvarpinu, þegar fólk fór að
sitja yfir því, og útvarpinu líka. Þegar
ég flutti hingað með konunni minni
árið 1968 vorum við fyrst með sjálf-
virka þvottavél og sjónvarp. Ég náði
ekki útsendingunni fyrr en um haust-
ið og man vel að það fyrsta sem við
sáum var gamli Sigurður Sigurðsson
með íþróttafréttir. Við þekktum
röddina og rétt greindum hann í
snjóbylnum.“
Fædd undir heillastjörnu
Í lok ferðarinnar mætir blaðamað-
ur Bjarna Magnússyni úti á flugvelli
með vini sínum Sigurði Guðmarssyni,
sumarbústaðareiganda í Grímsey.
Bjarni grípur farangur vinar síns og
segir: „Siggi, við skulum drífa okkur
svo stoppið verði lengra!“
Í flugvélinni er fallegt útsýni yfir
Eyjafjörð og rifjar Inga upp sögu af
því þegar faðir hennar reri lífróður á
árabáti frá Grímsey til Húsavíkur til
að sækja lækni út af konu sem gat
ekki fætt. „Hann náði ekki til baka í
tæka tíð og bæði dóu,“ segir hún og
heldur sljákkar í farþegum.
Grímsey er afskekkt hvað lækn-
isþjónustu varðar, en það kemur
læknir á þriggja vikna fresti. Reynd-
ar stoppar flugvélin aðeins í tvo tíma
og hann þarf að ná að sinna fólkinu á
þeim tíma, að sögn Unnar. „Það get-
ur verið svo mikil pressa á mann að
flýta sér að í öllum látunum gleymir
maður helmingnum af því sem maður
ætlaði að bera undir lækninn,“ segir
hún og hlær.
Annars verða Grímseyingar að
treysta á sjúkravélina. „Skrítið, það
hefur alltaf verið hægt að fljúga út í
eyju ef eitthvað er að,“ segir Sigrún
Þorláksdóttir. „Það er eins og við bú-
um undir heillastjörnu – okkur er
ætla að vera þarna.“
„Við erum líka dugleg að fara inn-
eftir [til Akureyrar],“ segir Unnur.
„Og það má vel koma fram að ef við
hringjum fáum við frábæra þjónustu.
Það nægir að segja að við séum frá
Grímsey og þá fáum við forgang að
lækni; fólk hefur skilning á okkar að-
stæðum.“
Þegar komið er út úr flugvélinni
dæsir Gylfi Gunnarsson útgerð-
armaður og segir: „Nú fyrst er mað-
ur kominn í lífshættu – helvítis um-
ferðin!“
» „Okkar reynsla er samt sem áður sú að fólk vilji
tjalda afskekkt og hjá bjarginu, enda yndislegt
að vakna við fuglagargið á morgnana.“
Morgunblaðið/ÞÖK
mannlíf í grímsey
32 SUNNUDAGUR 15. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ