Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 58

Náttúrufræðingurinn
Ævar Petersen og Sverrir Thorstensen
VÖKTUN
STORMMÁFSSTOFNSINS
í EYJAFIRÐI 1980-2000
Stormmáfur Larus canus er nýjasti landneminn í hópi þeirra sjö máfa-
tegunda sem verpa að staðaldri hér á landi. I varpbúningi er stormmáfur
hvítur að lit nema blágrár á baki og ofan á vængjum. Vængendar eru
svartir, nefið grængult og einnig lappimar. Þegar fuglinn stendur er hann
u.þ.b. 30 cm á hæð og svipaður ritu Rissa tridactyla sem er frábrugin að því
leyti að hún er með heiðgult nef, svartar lappir og lágfættari (1. mynd).
Varptími stormmáfs er frá
seinni hluta maí og fram í
júní. Hann verpur oftast
þremur eggjum og er hreiðrið oft
haganlega gert úr grófri sinu.2
Útungunartíminn er um 24 dagar en
ungamir verða fleygir á u.þ.b. fimm
vikum.2 Hérlendis verða ungar
fleygir seinustu tíu dagana í júlí.
Fæðan er mestmegnis dýrakyns,
einkum hryggleysingjar sem máf-
amir tína m.a. úr túnum, en einnig
úrgangur frá manninum, þ. á m.
fæðuagnir úr skólpi.2,3
I Eyjafirði eru stormmáfar taldir
fimmta hvert ár og þar er stærsta
samfellda svæðið hér á landi þar
sem þessi tegund er vöktuð með
skipulegum hætti. Eyjafjörður er
jafnframt langmikilvægasta varp-
svæði stormmáfs á landinu.2,4 Með
vöktun fást upplýsingar um stofn-
stærð og varpdreifingu og hvernig
þessir þættir breytast með tíman-
um. Jafnframt er reynt að greina
hvaða þættir hafa helst áhrif á
stofninn og hvetja til hnitmiðaðra
rannsókna til að skilja eðli þeirra og
afleiðingar eftir því sem þörf
krefur.
Stormmáfar hafa verið taldir
fjórum sinnum í Eyjafirði í heild,
fyrst árið 1980, svo 1990 og 1995 en
síðast 2000. Upplýsingar eru til frá
mörgum varpstöðum frá öðrum
árum, þ. á m. um það hvenær ein-
stök vörp mynduðust. Talninga á
stormmáfum á afmarkaðri svæðum
í Eyjafirði er einnig getið í öðrum
greinum eða skýrslum, s.s. frá
Akureyrarflugvelli5,6, úr Krossanes-
borgum7,8 og óshólmum Eyja-
fjarðarár.9 Hér er skýrt frá fjölda og
dreifingu stormmáfa í Eyjafirði í
heild og leitt líkum að hugsan-
legum ástæðum fyrir breytingum.
Auk þess er fjallað um búsvæðaval
og landnám tegundarinnar.
144
Náttúrufræðingurinn 72 (3-4), bls. 144-154, 2004