Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 7

Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 7
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags / Haraldur Olafsson Sandfoksveðrið 5. OKTÓBER 2004 Eitt af því sem hamlar athugun- um og rannsóknum á vindi er að hann er í flestum tilvikum ósýnilegur. Það á þó ekki ávallt við, því stundum flytur vindurinn laus efni á borð við snjó eða jarðveg. Má þá oft greina með berum augum iður loftsins næst jörðu. A gervi- tunglamyndum má einnig greina leið loftsins sem og ýmis straum- mynstur sem verða í jaðarlagi loft- hjúpsins og nánast ógemingur getur verið að mæla með hefðbundnum hætti. Hér verður rýnt í forsíðu- myndina sem tekin var frá gervi- tungli kl. 13.40 þann 5. október 2004 og fjallað er um í grein Ólafs Amalds og Sigmars Metúsalemssonar1 í þessu hefti. Leitast verður við að greina straummynstur í myndinni og skýra þessi mynstur. Þá verður rætt um ástand lofthjúpsins þennan dag sem olli því að sandfok er eins mikið, nær eins langt suður af landinu og myndast eins vel og raun ber vitni. Síðast en ekki síst verður sýnt hvemig veðrinu var spáð með nýju spákerfi sem sett var upp til reynslu fyrr á árinu. STRAUMMYNSTRIN í MYNDINNI Ljóst er af sandfokinu sem sjá má meðfram suðurströndinni að býsna hvasst er og af lengd slóðans suður af landinu má ráða að mikið sandfok hefur verið í a.m.k sex klukku- stundir. Langmest fýkur af Mýrdals- sandi, en sandfok er einnig mikið á Skeiðarársandi og nokkurt á Land- eyjasandi. Hins vegar fýkur lítið af Skógasandi og af Meðallandssandi og fjömm með Skaftá þar niður af. Leikur því gmnur á að vindur sé þar hægari. Tveir hvirflar koma skýrt fram yfir sjónum suður af Vatnajökli og gefa þeir til kynna að vindhraði aukist mjög hratt er farið er frá vestri til austurs á þeim slóðum. Sé litið á landið í heild sinni má víða greina skýjamynstur sem minnir helst á þvottabretti. Hér eru á ferðinni þyngdarbylgjur eða svokallaðar fjallabylgjur. Myndast þær við það að stöðugur loftmassi lendir á fjöllum og tekur að sveiflast upp og niður. I toppi bylgnanna er loftið kaldast og þar þéttist rakinn og myndar ský, en í bylgjudölunum er hlýrra og skýjadroparnir hafa gufað upp þegar þangað er komið. Sé hitafall með hæð fasti er línulegt samhengi milli bylgjulengdar og vindhraða. Því lengra sem er milli bylgjutoppa, því hvassara er. Af myndinni að dæma virðist hægari vindur yfir Vesturlandi en Austur- landi. Er það í samræmi við loft- þrýstisviðið á 1. mynd sem sýnir að þrýstilínurnar þéttast eftir því sem austar dregur yfir landinu. Suður af Þórisjökli er ský sem varpar löngum skugga í norður. Er hér há- ský sem myndast hefur í fjalla- bylgju sem nær upp í gegnum allt veðrahvolfið. Fjallabylgjur geta verið varasamar flugvélum og því geta gervitunglamyndir af þessari gerð veitt mikilvægar upplýsingar fyrir flugumferð. - I 1D30 1020 1010 1000 300 9B0 970 9&0 1. mynd. Loftþrýstingur við sjávarmál kl. 12.00, 5. október 2004. Byggt á greiningu CDC/NCEP. Náttúrufræðingurinn 72 (3-4), bls. 93-95, 2004 93
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.