Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2004, Page 7

Náttúrufræðingurinn - 2004, Page 7
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags / Haraldur Olafsson Sandfoksveðrið 5. OKTÓBER 2004 Eitt af því sem hamlar athugun- um og rannsóknum á vindi er að hann er í flestum tilvikum ósýnilegur. Það á þó ekki ávallt við, því stundum flytur vindurinn laus efni á borð við snjó eða jarðveg. Má þá oft greina með berum augum iður loftsins næst jörðu. A gervi- tunglamyndum má einnig greina leið loftsins sem og ýmis straum- mynstur sem verða í jaðarlagi loft- hjúpsins og nánast ógemingur getur verið að mæla með hefðbundnum hætti. Hér verður rýnt í forsíðu- myndina sem tekin var frá gervi- tungli kl. 13.40 þann 5. október 2004 og fjallað er um í grein Ólafs Amalds og Sigmars Metúsalemssonar1 í þessu hefti. Leitast verður við að greina straummynstur í myndinni og skýra þessi mynstur. Þá verður rætt um ástand lofthjúpsins þennan dag sem olli því að sandfok er eins mikið, nær eins langt suður af landinu og myndast eins vel og raun ber vitni. Síðast en ekki síst verður sýnt hvemig veðrinu var spáð með nýju spákerfi sem sett var upp til reynslu fyrr á árinu. STRAUMMYNSTRIN í MYNDINNI Ljóst er af sandfokinu sem sjá má meðfram suðurströndinni að býsna hvasst er og af lengd slóðans suður af landinu má ráða að mikið sandfok hefur verið í a.m.k sex klukku- stundir. Langmest fýkur af Mýrdals- sandi, en sandfok er einnig mikið á Skeiðarársandi og nokkurt á Land- eyjasandi. Hins vegar fýkur lítið af Skógasandi og af Meðallandssandi og fjömm með Skaftá þar niður af. Leikur því gmnur á að vindur sé þar hægari. Tveir hvirflar koma skýrt fram yfir sjónum suður af Vatnajökli og gefa þeir til kynna að vindhraði aukist mjög hratt er farið er frá vestri til austurs á þeim slóðum. Sé litið á landið í heild sinni má víða greina skýjamynstur sem minnir helst á þvottabretti. Hér eru á ferðinni þyngdarbylgjur eða svokallaðar fjallabylgjur. Myndast þær við það að stöðugur loftmassi lendir á fjöllum og tekur að sveiflast upp og niður. I toppi bylgnanna er loftið kaldast og þar þéttist rakinn og myndar ský, en í bylgjudölunum er hlýrra og skýjadroparnir hafa gufað upp þegar þangað er komið. Sé hitafall með hæð fasti er línulegt samhengi milli bylgjulengdar og vindhraða. Því lengra sem er milli bylgjutoppa, því hvassara er. Af myndinni að dæma virðist hægari vindur yfir Vesturlandi en Austur- landi. Er það í samræmi við loft- þrýstisviðið á 1. mynd sem sýnir að þrýstilínurnar þéttast eftir því sem austar dregur yfir landinu. Suður af Þórisjökli er ský sem varpar löngum skugga í norður. Er hér há- ský sem myndast hefur í fjalla- bylgju sem nær upp í gegnum allt veðrahvolfið. Fjallabylgjur geta verið varasamar flugvélum og því geta gervitunglamyndir af þessari gerð veitt mikilvægar upplýsingar fyrir flugumferð. - I 1D30 1020 1010 1000 300 9B0 970 9&0 1. mynd. Loftþrýstingur við sjávarmál kl. 12.00, 5. október 2004. Byggt á greiningu CDC/NCEP. Náttúrufræðingurinn 72 (3-4), bls. 93-95, 2004 93

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.