Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1993, Side 22

Náttúrufræðingurinn - 1993, Side 22
sé um að ræða gjósku sem myndast þegar kvika sundrast vegna snertingar við utanaðkomandi vatn (Fisher og Schmincke 1984). UPPRUNI Rannsóknir á gosefnum frá eystra gosbeltinu benda til að bergfræðilega og efnafræðilega þróist hvert megin- eldstöðvakerfi óháð öðrum (Sveinn P. Jakobsson 1979). I ljósi þessa hefur efnasamsetning gjósku verið notuð til að heimfæra gjóskulög til upptaka- svæðis síns. Þungahlutfall járns (FeO') og títans (TiO,) hefur meðal annars reynst notadrjúgt í því sambandi, en á Fe07Ti02-grafi er í flestum tilvikum unnt að aðgreina basíska gjósku frá eldstöðvakerfum í eystra og nyrðra gosbeltinu (Guðrún Larsen 1982). Þegar hlutfall járns og títans í Soga- mýrarlögunum er sett inn á slíkt graf kemur í ljós að þau lenda á svæði sem einkennandi er fyrir Kverkfjöll og Grímsvötn (sjá 2. mynd). A kortum sem sýna legu megincldstöðvakerfa á íslandi hafa Kverkfjöll og Grímsvötn verið sýnd sem tvö aðgreind eld- stöðvakerfi (sbr. Sveinn P. Jakobsson 1979 og Kristján Sæmundsson 1978). Athuganir Guðrúnar Larsen (1982) benda til að gosefni frá þessum tveimur eldstöðvakerfum verði ekki aðgreind á grundvelli efnagreininga og álítur hún að þau nái saman undir Vatnajökli. Ekkert skal sagt um það hvort eða hvernig þessi tvö eldstöðva- kerfi tengjast, en ljóst er að ekki verð- ur úr því skorið hér frá hvoru þeirra gjóskulögin í Sogamýri eru komin. ALDUR Aldur gjóskulaganna tveggja í Soga- mýri er aðeins hægt að nálgast með óbeinum hætti enn sem komið er, þar sem aldursgreiningar liggja ekki fyrir. I bígerð er að aldursgreina móinn í Sogamýri með geislavirku kolefni (C- 14). Afstaða laganna til ísaldarleirsins neðst í Sogamýrarsniðinu (sjá 1. mynd) bendir til að þau hafi fallið skömmu eftir að íslaust var orðið á Reykjavíkursvæðinu. Talið er að jökl- 2. mynd. Á grafinu má sjá hvernig gosefni frá fimm eldstöðvakerfum í eystra og nyrðra gosbeltinu aðgreinast á FeO'/TiO,- grafi. Umrædd gjóskulög í Sogamýri, Saksunarvatni og Torfadalsvatni (Tv-4) lenda á svæði sem einkennir Kverkfjöll og Grímsvötn. Hvert tákn stendur fyrir meðaltal nokkurra efnagreininga. This FeO'/Ti02-diagram indicates that the two lowermost tephra layers in the Sogamýri peat, the Saksunarvatn tephra and a tepli- ra layer in Torfadalsvatn, North Iceland, all plot in a field that characterizes tlie Kverkfjöll and Grímsvötn volcanic systems. Each symbol represents an average value from 5 to 13 chemical analyses. 132
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.