Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 22

Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 22
sé um að ræða gjósku sem myndast þegar kvika sundrast vegna snertingar við utanaðkomandi vatn (Fisher og Schmincke 1984). UPPRUNI Rannsóknir á gosefnum frá eystra gosbeltinu benda til að bergfræðilega og efnafræðilega þróist hvert megin- eldstöðvakerfi óháð öðrum (Sveinn P. Jakobsson 1979). I ljósi þessa hefur efnasamsetning gjósku verið notuð til að heimfæra gjóskulög til upptaka- svæðis síns. Þungahlutfall járns (FeO') og títans (TiO,) hefur meðal annars reynst notadrjúgt í því sambandi, en á Fe07Ti02-grafi er í flestum tilvikum unnt að aðgreina basíska gjósku frá eldstöðvakerfum í eystra og nyrðra gosbeltinu (Guðrún Larsen 1982). Þegar hlutfall járns og títans í Soga- mýrarlögunum er sett inn á slíkt graf kemur í ljós að þau lenda á svæði sem einkennandi er fyrir Kverkfjöll og Grímsvötn (sjá 2. mynd). A kortum sem sýna legu megincldstöðvakerfa á íslandi hafa Kverkfjöll og Grímsvötn verið sýnd sem tvö aðgreind eld- stöðvakerfi (sbr. Sveinn P. Jakobsson 1979 og Kristján Sæmundsson 1978). Athuganir Guðrúnar Larsen (1982) benda til að gosefni frá þessum tveimur eldstöðvakerfum verði ekki aðgreind á grundvelli efnagreininga og álítur hún að þau nái saman undir Vatnajökli. Ekkert skal sagt um það hvort eða hvernig þessi tvö eldstöðva- kerfi tengjast, en ljóst er að ekki verð- ur úr því skorið hér frá hvoru þeirra gjóskulögin í Sogamýri eru komin. ALDUR Aldur gjóskulaganna tveggja í Soga- mýri er aðeins hægt að nálgast með óbeinum hætti enn sem komið er, þar sem aldursgreiningar liggja ekki fyrir. I bígerð er að aldursgreina móinn í Sogamýri með geislavirku kolefni (C- 14). Afstaða laganna til ísaldarleirsins neðst í Sogamýrarsniðinu (sjá 1. mynd) bendir til að þau hafi fallið skömmu eftir að íslaust var orðið á Reykjavíkursvæðinu. Talið er að jökl- 2. mynd. Á grafinu má sjá hvernig gosefni frá fimm eldstöðvakerfum í eystra og nyrðra gosbeltinu aðgreinast á FeO'/TiO,- grafi. Umrædd gjóskulög í Sogamýri, Saksunarvatni og Torfadalsvatni (Tv-4) lenda á svæði sem einkennir Kverkfjöll og Grímsvötn. Hvert tákn stendur fyrir meðaltal nokkurra efnagreininga. This FeO'/Ti02-diagram indicates that the two lowermost tephra layers in the Sogamýri peat, the Saksunarvatn tephra and a tepli- ra layer in Torfadalsvatn, North Iceland, all plot in a field that characterizes tlie Kverkfjöll and Grímsvötn volcanic systems. Each symbol represents an average value from 5 to 13 chemical analyses. 132
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.