Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 74

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 74
1. tafla. Kristalbygging og heiti algengustu flokka silíkata. Kristalbygging Steindaflokkur Dæmi um steindir Algengustu katjónir Eyjasilíköt Ólivín Forsterít, fayalft Mg, Fe Keðjusilíköt Pýroxen Agít, orþópýroxen Mg, Fe, Ca, Al Bandsilfköt Amfíból Hornblendi Mg, Fe, Ca, Al Lagsilíköt Glimmer Múskóvít, bíótít Na, K, Al, Mg, Fe Grindarsilíköt Feldspöt Plagíóklas, alkalífeldspat Ca, Na, K inni. Verði þau í grindarsilíkötum þurfa katjónir að koma í kristalinn milli KS-eininga til að viðhalda hleðslujafnvægi. I feldspötum (sjá I. töflu) skipta ein eða tvær áljónir fyrir hverjar fjórar kísiljónir í kristal- grindinni, en natríum, kalí eða kalsíum vega upp missinn á jákvæðum hleðsl- um og sitja þessi el'ni í götum sem eru til staðar í kristalgrindinni. Kristalbygging steinda endurspeglast í ýmsum eiginleikum þeirra sem unnt er að greina með berum augum. Þannig klofna t.d. lagsilíköt auð- veldlega í flögur. Ef steindir hafa reglulega fleti er oft talað um kristalla. í storkubergi mynda steindir korn sem ýmist hafa reglulega eða óreglulega lögun. KVIKA Kvika, stundum nefnd hraunkvika, bergkvika eða bergbráð, er blanda af uppbræddum steindum og ýmsum gastegundum, mestmegnis vatnsgufu. Við kólnun kviku og storknun rjúka lofttegundirnar í burtu að meira eða minna leyti. Með orðinu storknun er átt við að kvikan stífni og verði að föstu efni. Oftast myndast kristallar við storknun kviku, þ.e.a.s. steindir sem hafa ákveðna kristalbyggingu. Verði kólnun snögg getur þó svo farið að kvikan nái ekki að kristallasl. Hún verður glerkennd. Samlíkingin við gler ræðst af því að það er ókristallað efni. Kvika myndast við það að steindir í bergi í neðri lögum jarðskorpunnar eða í möttlinum sem undir henni liggur bráðna að hluta. Bræðslumark steinda er ekki aðeins háð hita heldur einnig þrýstingi. Þar sem möttulefni stígur upp minnkar farg þess bergs sem ofan á liggur, þ.e.a.s. þrýstingurinn lækkar. Þrýstilækkunin getur valdið því að möttulefnið bráðnar að hluta. Við hlutbráðnum möttulefnis myndast basísk kvika. Þegar basísk kvika storknar verður til basískt berg. ísland er að langmestu leyli gert úr basísku bergi. Basísk kvika sem stígur upp í jarðskorpuna og myndar þar kvikuhólf getur hitað bergið í þakinu yfir hólfinu nægilega til að bræða það að hluta. A þann hátt getur súr kvika orðið til. Súr kvika getur þó einnig myndast á annan hátt og í meira mæli. Undir svo- nefndum jarðlrogum' og fellinga- fjöllum' er jarðskorpan óvenjulega þykk. Hún hefur þykknað við það að jarðskorpuflekar sem fljóta á svo- nefndu deighvolfi' (einnig nefnt flot- hvolf eða deighvel) í möttlinum ýtast saman. Þykknunin gerir það að verkum að skorpuefni getur komist niður á nægilega mikið dýpi til þess 184
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.