Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 76

Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 76
okkur bráð með efnasamsetningu og hitastig sem samsvarar punkti A á 5. mynd. Við kælingu á þessari bráð nær það vökvaferlinum við hitastig t. Þá tekur bráðin að kristallast og myndast kristallar með efnasamsetningu B. Þar sem kristallarnir hafa aðra samsetningu en bráðin, eru magnesfumríkari, hlýtur örlítil kristallamyndun að leiða til þess að bráðin verður járnríkari en hún var upphaflega. Ætla mætti að þessi breyting leiddi til þess að bráðin hliðraðist frá efnajafnvægi við kristallana. Svo getur líka verið, en ekki nauðsynlega. Öll efnakerfi leita í átt til efnajafnvægis en þau þurfa tíma til að ná slíku jafnvægi. Sé kæling nægilega hæg má gera ráð fyrir að efnajafnvægi ríki ætíð milli bráðar og kristalla. Viðhald efnajafnvægis leiðir til þess að um leið og kristallar myndast taka þeir að hvarfast við bráðina, og eftir því sem kristöllun miðar breyta þeir sífellt um efna- sainsetningu, verða járnríkari. Sömu sögu er að segja um bráðina. Öll bráðin hefur náð að kristallast þegar kristallarnir hafa sömu efnasamsetn- ingu og bráðin hafði upphaflega. Þá er hitinn t2. Verði kristöllun tiltölulega hröð viðhelst efnajafnvægi ekki. Þegar kristöllun verður við þessar aðstæður hlaðast einfaldlega utan á ólivín- kristallana sífellt járnríkari lög, uns öll bráðin er storknuð. Kristallar flestra steinda eru eðlis- þyngri en sú kvika sem þeir myndast úr og hafa því tilhneigingu til að sökkva. Sökk kristalla getur komið í veg fyrir efnahvörf þeirra við kvikuna og þar með að efnajafnvægi viðhaldist. Við sökk kristalla í því kerfi sem 5. mynd lýsir myndaðist massi sem væri af magnesíumríku ólivíni neðst en eftir því sem ofar dregur yrði hann sífellt járnríkari. Við ójafnvægisástand myndi kvikan ætíð ná efnasamsetningu fayalíts í lok krislöllunar, óháð því hver samsetning hennar væri í upphafi. Kristöllunarferli annarra bland- steinda, eins og pýroxena, amfíbóla og feldspata, er í aðalatriðum eins og kristöllunarferli ólivíns, en þessi silíköt eru aðaluppistaðan í öllu algengu slorkubergi. Mg2Si04 Fe2Si04 4. mynd. Ólivínkerfið. Lóðrétti ásinn sýnir hita en sá lárétti efnasamsetn- ingu frá 0 til 100% fayalít. Af því leiðir að sam- setningin er 100% forsterít í vinstra horninu en 0% í því hægra. Sjá nánar í texta. Byggt á gögnum frá Bowen og Schairer (1935). 186
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.