Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 76

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 76
okkur bráð með efnasamsetningu og hitastig sem samsvarar punkti A á 5. mynd. Við kælingu á þessari bráð nær það vökvaferlinum við hitastig t. Þá tekur bráðin að kristallast og myndast kristallar með efnasamsetningu B. Þar sem kristallarnir hafa aðra samsetningu en bráðin, eru magnesfumríkari, hlýtur örlítil kristallamyndun að leiða til þess að bráðin verður járnríkari en hún var upphaflega. Ætla mætti að þessi breyting leiddi til þess að bráðin hliðraðist frá efnajafnvægi við kristallana. Svo getur líka verið, en ekki nauðsynlega. Öll efnakerfi leita í átt til efnajafnvægis en þau þurfa tíma til að ná slíku jafnvægi. Sé kæling nægilega hæg má gera ráð fyrir að efnajafnvægi ríki ætíð milli bráðar og kristalla. Viðhald efnajafnvægis leiðir til þess að um leið og kristallar myndast taka þeir að hvarfast við bráðina, og eftir því sem kristöllun miðar breyta þeir sífellt um efna- sainsetningu, verða járnríkari. Sömu sögu er að segja um bráðina. Öll bráðin hefur náð að kristallast þegar kristallarnir hafa sömu efnasamsetn- ingu og bráðin hafði upphaflega. Þá er hitinn t2. Verði kristöllun tiltölulega hröð viðhelst efnajafnvægi ekki. Þegar kristöllun verður við þessar aðstæður hlaðast einfaldlega utan á ólivín- kristallana sífellt járnríkari lög, uns öll bráðin er storknuð. Kristallar flestra steinda eru eðlis- þyngri en sú kvika sem þeir myndast úr og hafa því tilhneigingu til að sökkva. Sökk kristalla getur komið í veg fyrir efnahvörf þeirra við kvikuna og þar með að efnajafnvægi viðhaldist. Við sökk kristalla í því kerfi sem 5. mynd lýsir myndaðist massi sem væri af magnesíumríku ólivíni neðst en eftir því sem ofar dregur yrði hann sífellt járnríkari. Við ójafnvægisástand myndi kvikan ætíð ná efnasamsetningu fayalíts í lok krislöllunar, óháð því hver samsetning hennar væri í upphafi. Kristöllunarferli annarra bland- steinda, eins og pýroxena, amfíbóla og feldspata, er í aðalatriðum eins og kristöllunarferli ólivíns, en þessi silíköt eru aðaluppistaðan í öllu algengu slorkubergi. Mg2Si04 Fe2Si04 4. mynd. Ólivínkerfið. Lóðrétti ásinn sýnir hita en sá lárétti efnasamsetn- ingu frá 0 til 100% fayalít. Af því leiðir að sam- setningin er 100% forsterít í vinstra horninu en 0% í því hægra. Sjá nánar í texta. Byggt á gögnum frá Bowen og Schairer (1935). 186
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.