Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1993, Side 99

Náttúrufræðingurinn - 1993, Side 99
Árni Hjartarson ísaldarlok í Reykjavík Á undanförnum árum hafa orðið all- miklar umræður um sögu ísaldarloka í Reykjavík og um aldur Fossvogslaga. Jarðlög þessi er að finna fyrir botni Fossvogs og með strönd hans að norðan, út fyrir Nauthólsvík. Þau sjást einnig við ströndina í Skerjafirði og koma iðulega í ljós í húsgrunnum sem grafnir eru á háskólasvæðinu og víðar um Vesturbæinn. Þau hafa vakið for- vitni náttúrufræðinga allt frá því er Louis Eugéne Roberl (1806-1879), jarðfræðingur Gaimard-leiðangursins, rannsakaði þau árið 1836. Upp úr aldamótunum 1900 kannaði dr. Helgi Pjeturss Fossvogslögin og ritaði um þau merka grein í Tímarit Hins íslenska bókmenntafélags 1904. Þar deildi hann lögunum upp í einingar eftir uppruna sínum (sbr. 6. mynd) og hefur sú skipting staðið lítt högguð síðan. 1. Neðst er botnurð undan skriðjökli sem gekk yfir landið ei'tir að Reykjavíkurgrágrýtið rann. 2. Sjávarset með skeljum. 3. Botnurð eflir skriðjökul. 4. Efst má svo víða finna setlög sem myndast hal'a eftir að ísöld lauk. Af þessu dró Helgi þá ályktun að sjávarsetið með skeljunum væri mynd- að á hlýviðriskafla á ísöld. Jóhannes Áskelsson (1933) gerði steingervingafræðilega athugun á skeldýrum í Fossvogslögum. Hann komst að þeirri niðurstöðu að þar væri ekki að finna neinar verulega kuldakærar tegundir, hins vegar væru þar skeljar sem ekki þrífast í íshafssjó. í heild virtist honum fánan endurspegla svipuð hitaskilyrði og ríkja í dag. í samræmi við það áleit hann að Foss- vogslögin væru mynduð á einhverju af hlýskeiðum ísaldar en ekki á skamm- æjum hlýindakafla í ísaldarlok. Það varð síðan almenn skoðun jarð- fræðinga urn hálfrar aldar skeið að lögin væru frá eem, síðasta hlýskeiði ísaldar, og því meira en 100.000 ára gömul (Þorleifur Einarsson 1968, 1991). Þessi háa aldursákvörðun var ágæt- lega undirbyggð og studd fleiri rökurn en steingervingafræðilegum ályktunum Jóhannesar Áskelssonar. Þrennt má nefna til viðbótar. í fyrsta lagi eru lögin, sem upphaflega voru gerð úr mjúku ósamlímdu seti, runnin saman í berg og rnynda lága sjávarhamra. í öðru lagi eru lögin dálítið sprungin. í þriðja lagi vottar fyrir holufyllingum í sprungum og einnig hafa kalsítkristallar myndast innan í skeljunum á stöku stað. Öll þessi atriði þótlu benda sterk- lega lil hás aldurs. Ummyndun úr lausu seti í hart berg var almennt talin hæg- geng breyting sem tæki tugi þúsunda ára og sama rnáli gegndi um holu- fyllingu. Á síðari árum hefur þó orðið Ijóst að þessar breytingar þurfa ekki alltaf svo ýkja langan tíma og þær geta gengið hraðar fyrir sig hérlendis en víðast hvar annars staðar. Eldfjalla- Náttúrufræðingurinn 62 (3-4), bls. 209-219, 1993. 209
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.