Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 103

m
5. mynd. Jarðlagasnið á
Suðurnesi yst á Sel-
tjarnarnesi. 1) Stórgrýti.
2) Jökulbergslög með
skeljum. 3) Grágrýti.
Geological section from
Seltjarnarnes. I) Boul-
ders. 2) Till layers with
shells. 3) Olivin basalt.
förum í setinu þar senr skeljarnar eru
horfnar með öllu. Ruðningurinn er
eftir jökul sem gengið hefur yfir
Reykjavíkursvæðið og Viðeyjarsund.
Hann hefur gengið út yfir sjávarset
með skeljum í, plægt það upp og
smurt því upp að grágrýtinu á Vestur-
ey. Skeljarnar eru 11.335± 120 C-14 ára
og því frá alleröd-hlýindastiginu.
Greiningin sýnir að á alleröd hefur
verið auður sjór á Viðeyjarsundi og í
honum ólu samlokur aldur sinn. En
áður en ísöld lauk gekk skriðjökull yfir
svæðið, kaffærði Viðey og teygði sig
út í Faxaflóa.
KÓPAVOGUR
Ut með norðurströnd Kópavogs,
innarlega úr voginum og nokkur
hundruð metra út, sér í setlög sem
minna um margt á Fossvogslögin.
Botnlög setsins sjásl ekki, en það
neðsta sem til sést er lagskiptur
siltsteinn með skeljum, 2-4 m þykkur.
A nokkruni stöðum ber setið þess
merki að jökull hefur gengið yfir það.
Setið er annars þakið óreglulega lag-
skiptu straumvatnaseti úr lausri möl,
sandi og silti. Fasl innan við það er
jökulgarður. Á honum eru tóftir gömlu
þingbúðanna á Kópavogsþingi og
minnisvarðinn um einveldishyllinguna
1662. Skeljarnar eru í lífsstellingum í
setinu en érfitt er að ná þeim heilunr
því þær eru þunnar og brotgjarnar.
Tegundirnar sem þarna sjást eru
rataskel og hallloka. Sýni var lekið 1-2
m y.s., neðarlega í sjávarsetinu undir
hólnum utan við þingstaðinn gamla
(4. mynd). Því hafði verið spáð að
setið væri frá alleröd (Árni Hjartarson
1989), sem og kom í ljós. Aldurinn
reyndist 11.225± 100 C-14 ár.
Á þessum slóðum má sjá fleiri jökul-
garða, t.d. á Arnarnesi. Greiningin
sýnir að á alleröd stóð sjór hærra við
Kópavog en hann gerir í dag. Þar döfn-
uðu samlokur á leirbotni. Eftir 11.225
BP gekk jökull út í voginn og teygði
sig til hafs. Þegar hann hörfaði á ný
ruddi hann upp görðunum fyrir botni
Kópavogs í skammvinnum framrásar-
stigum.
SELTJARNARNES
í grein sinni um Fossvogslögin frá
1904 minnist Helgi Pjeturss á jökul-
bergslög á Suðurnesi, yst á Seltjarnar-
nesi (5. mynd). Lög þessi sjást við
ströndina vestan á nesinu þar sem
gamalt skolbyrgi frá stríðsárunum
stendur. Aldan er hægt og hægt að
sverfa þau niður og nagar nú undir-
stöður byrgisins. Jökulbergið í fjör-
unni hvílir á jökulrákuðu Reykjavíkur-
grágrýti. Við fyrstu sýn gæti manni
virst sem þarna væru tvö samlæg jökul-
bergslög, aðskilin af roffleti, og þannig
213