Samvinnan - 01.06.1927, Side 93

SAMVINNAN
171
vinnumanna í landinu verða að vera þau, a ð 1 á t a
standast á tekjur og útgjöld hvers árs,
og að slá skjaldborg um stofnsjöðs-
ákvæði samvinnulaganna og fylgja því
tram bæði í orði og verki. Framtíðartakmarkið
er að brjóta helsi verslunarskuldanna af þeim hluta ís-
lensku þjóðarinnar, sem vill heita samvinnumenn. En
tvent hefir komið fyrir í íslenskri verslunarsögu, sem
gerir þessa baráttu alveg óvenjulega erfiða fyrir þá kyn-
slóð sem nú starfar í landinu. Annað atriðið er
a u k i n eyðslusemi, sem leitt hefir af aukinni kaup-
getu á stríðsárunum og fyrst á eftir. Hitt atriðið eru
hinir alveg óvenjulegu örðugleikar bændanna, sem stafa
af kreppunni er hófst 1920, þeirri er var eðlileg afleiðing
á verðhækkun styrjaldaráranna, eins og núverandi kreppa
er afleiðing af gengispólitík undangenginna missira.
Hneigðin til skuldmyndunar hefir farið vaxandi, sum-
part af því að menn hafa gert og gera enn nokkru meiri
kröfur til lífsþæginda en áður var, og sumpart af því að
framleiðendurnir eiga raunverulega erfitt með að láta bú-
skapinn bera sig. En ef trúin á verslunarskuldir fer í
vöxt, þá er þjóðin í vaxandi hættu. Kaupfélögin eru sterk-
asta virkið móti skuldaversluninni. Takist þeim ekki að
vinna bug á verslunarskuldunum, þá tekst engum það.
Þá er að athuga hinar tvær ástæður vaxandi skulda
landsmanna. Stríðið sýndist auka verðmæti og arð. Fast-
eignir urðu margfaldar í verði. Kaup hækkaði gífurlega.
Allir sem höfðu eitthvað að selja gátu fengið mikið fyrir
það. Menn fengu miklu meiri handbæra peninga en áður.
Og þarfirnar voin margar og höfðu lengi beðið óuppfylt-
ar. Menn fundu til lélegra húsakynna, fátæklegra fata,
fæðis sem var fábrotið og stundum af skomum skamti.
Um mikið af þessum þörfum var það að segja, að þær
voru réttmætar í sjálfu sér. En vitaskuld fylgdi fleira
með miður þarft, ýmiskonar óhófseyðsla, sem allar stétt-
ir era meir eða minna sekar um.
Ein hin sjálfsagðasta af þörfum sveitafólksins er