Andvari - 01.01.1977, Síða 31

andvari
EGILL GR. THORARENSEN
29
Hann var Úlfljótur Selfossborgar. Þar hefur gerzt að verulegu leyti mikið
landnám. Þangað hafa sótt margir vaskir menn, karlar og konur, til hyggð-
ar og bólfestu. Sennilega hefur það orðið Suðurlandi til gagns og gæfu, að
um aldamótin síðustu var þekking manna á heilhrigðismálum svo ófullkom-
in, að menn kunnu ekki að verja heilbrigt fólk smithættu af brjóstveiki.
Kirkjubær á Rangárvöllum var þá eitthvert stærsta og myndarlegasta heim-
ili á landinu, en hvíti dauði teygði þangað arma sína og sýkti sum af hörn-
um Gríms bónda Thorarensens. Egdl varð hrjóstveikur og skildi til fulls, að
hann mundi ævilangt verða merktur þessum hættulega sjúkdómi. En svo
var orka hans mikil, andleg og líkamleg, að hann glímdi í áratugi við þessa
ósýnilegu hættu og varð ekki sigraður fyrr en lokið var dagsverki, sem
lengi verður minnzt í sögu héraðsins og landsins alls. Egill hafði ætlað að
verða sjómaður og skipstjóri, en nú leyfði heilsan ekki það starf, en á
öðrum vettvangi vann hann marga sigra eins og síðar kom í ljós. Verkefni
hans varð að grundvalla nýjan höfuðstað Sunnlendinga á bökkum Ölfusár.
Aður höfðu öldum saman verið tveir höfuðstaðir í Árnessýslu, Þingvellir
og Eyrarbakki.
Þessu hreytti Egill Thorarensen. Hann gerði Selfoss, sem viðskipta-
stöð, með nokkrum hætti að þætti í heimilishaldi manna á hverju byggðu
hóli milli Ingólfsfjalls og Lómagnúps. Þáttur Egils í landnámi við Ölfusá
er þó að mestu leyti andlegs eðlis.
Framkvæmdin gerðist, þegar samvinnumenn gengu frarn í skipulagðri
fylkingu. Innst í hverri sigurvon var fólginn sköpunarneisti frá manni eða
niönnum, sem stóðu í fararbroddi. Frændi hans, Bjarni Thorarensen amt-
maður, var einkum mikið ljóðskáld, brautryðjandi í bókmenntum hálfrar
annarrar aldar, en hann var líka framkvæmdamaður eftir háttum sinnar
tiðar. Sæluhús hans á fjallvegum voru eins merkileg og bankahúsið á Sel-
fossi og mjólkurhöllin mikla undir Ingólfsfjalli.“--
En hvað eina á sínar orsakir og aðdraganda, og verður nú vikið að
sögulegum og sýnilegum tildrögum þess, að Egill gerðist borgarsmiður við
brúna yfir Ölfusá og síðan annarrar horgar skammt suðvestan ósa sömu ár
~ 1 Þorlákshöfn. Saga er til um upphaf þessara athurða, ekki þó á prenti
svo ég viti til, og ef til vill með ívafi þjóðsagnar, en áreiðanlega er uppi-
staðan sönn. Fyrst skal þó gata skjalfestra heimilda fetuð lítinn spöl:
Á árunum 1917-1919 réð ríkjum í Sigtúnum við Ölfusárbrú Daníel