Andvari - 01.01.1986, Blaðsíða 22

20
GUNNAR G. SCHRAM
ANDVARI
breytingar á kjördæmaskipun landsins. I kjölfarið fylgdu tillögur
um breytingar á stjórnarskránni sem samkomulag hafði náðst um
milli nefndarmanna í öllum höfuðdráttum. Þar var mörg merk ný-
mæli að finna og meðal þeirra voru flest þau atriði sem formaður
nefndarinnar hafði lagt til við hana í upphafi starfsins. Skulu hér
aðeins helstu breytingar og nýmælin talin sem Gunnar beitti sér fyrir
í nefndinni og upp eru tekin í lokaskýrslu hennar í janúar 1983.
Þingræðisreglan er lögbundin í stjórnarskránni. Þingrofsréttur-
inn þrengdur og Alþingi falið þar úrslitavald. Heimild til bráða-
birgðalaga þrengd. Alþingi starfi í einni málstofu. Lagasynjunar-
valdi forseta breytt. Kosningaaldur lækkaður. Ný ákvæði tekin í
stjórnarskrána um Hæstarétt, ríkissaksóknara, auðlindir landsins og
náttúruvernd. Kjósendum gert kleift að kreQast þjóðaratkvæða-
greiðslu um mikilvæg mál og á fót sett embætti umboðsmanns Al-
þingis sem kannar kærur vegna meintra misgerða yfirvalda gagnvart
borgurunum. Afturvirkni skattalaga er bönnuð og lögfest ýmis ný
mannréttindi öllum þegnum landsins til handa.
í þessum og öðrum tillögum nefndarinnar fólust svo veigamiklar
breytingar á stjórnlögum landsins að segja má með sanni að þar hafi
verið um heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar að ræða. Eitt
helsta markmið þeirra var að treysta réttaröryggi og réttindi borgar-
anna, auka vald Alþingis og gera störf þess skilvirkari og taka upp
ákvæði um ýmis grundvallaratriði í gerð hins íslenska nútímaþjóðfé-
lags svo sem um auðlindir til lands og sjávar og náttúruvernd. Hér
hafði náðst samstaða um mörg þeirra mála sem að mati Gunnars
voru hornsteinar nýrrar réttarskipunar á íslandi og forsendur far-
sællar framtíðarþróunar lands og lýðs.
Síðla vetrar 1983 lagði hann tillögur stjórnarskrárnefndar fyrir
Alþingi í frumvarpsformi ásamt ítarlegri greinargerð. Það gerði
hann í eigin nafni þar sem þingflokkarnir áttu eftir að taka endan-
lega afstöðu til margra þeirra nýmæla sem þar komu fram. Þetta var
síðasta frumvarpið sem hann flutti, að loknum nær hálfrar aldar
þingmannsferli. Nokkrum mánuðum seinna lét hann af störfum
forsætisráðherra er alþingiskosningar höfðu farið fram og hvarf þá
af þingi. Með stjórnarskrárfrumvarpinu hafði hann á eftirminnileg-
an og glæsilegan hátt lokið ævistarfi sínu að þessu mikilvægasta máli
sinnar samtíðar. Það bíður framtíðar að lögfesta þann grundvöll
sem þar var lagður.