Andvari - 01.01.1986, Blaðsíða 82

80
GUNNAR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
íalisminn ynni sigur á tveim mestu þjáningum mannsins: hungri og stríði.
En þegar eitt sósíalskt ríki ræðst á annað hrynja vonir hans. Vonin er þó
megininntak ljóðsins, nóttin býr yfír fyrirheitum. Nóttin er ekki dauðinn
heldur fyrirheit um nýjan dag.
Ljóðið Ef til vill26) er áhrifaríkt ljóð, þar sem dregin er upp mynd af
rjúpuunga, sem Snorri sá norður í Þingeyjarsýslu fastan á gaddavír. Hon-
um tókst að losa hann af vírnum og bjarga honum þar með. Þessi atburður
verður honum tilefni ljóðs. En ljóðið fjallar ekki aðeins um ungann heldur
um krossfestingu Jesú og upprisu hans. Þessir tveir atburðir spinnast sam-
an í Ijóðinu. Þar með verður atburðurinn fyrir norðan þýðingarmeiri og
innihaldsríkari en ella. Og sömuleiðis krossfestingin, nálægð hennar verð-
ur ótrúlega mikil svo að orð Thomasar frá Kempen, höfundar höfuðrits
þjáningardulhyggjunnar27* koma upp í hugann: „Krossinn er alls staðar".
Þetta ljóð fjallar ekki aðeins um þjáningu hins saklausa heldur einnig um
vonina: „Og ef til vill fagnar hann/ upprisunótt. .
Getsemanetema er að fínna í ljóðinu Ferðamaður 28). Það er eftirtektar-
vert, að sami „andi“ svífur hér yfír vötnunum og í því ljóði sem hefur jóla-
guðspjallið að bakgrunni: óvissa, ógn, angist og kröm. Ferðamaðurinn sem
ljóðið fjallar um verður vitni að sálarstríði Jesú í grasgarðinum en hræðist
og forðar sér á brott „út á veginn til Jeríkó". Snorri bendir mér á, að þetta
kunni að hafa verið sami maðurinn og ráðist var á í sögunni um miskunn-
sama Samverjann! 1 ljóðinu leynist því kaldhæðni sem lýkst þá aðeins upp
ef menn skynja samspil tveggja biblíulegra minna.
Annað ljóð og jafnframt eitt umræddasta ljóð Snorra, 7 garðinum29’, fjall-
ar um Getsemane. Snorri grípur þar til mynda úr Opinberunarbók
Jóhannesar og einnig úr Völuspá. í fyrsta vísuorðinu blandar hann þessu
hvoru tveggja saman: „lævi“ úr Völuspá en „remmu“ úr Opinberunarbók-
inni.
Guðfræðilega skoðað virðist náðin oft verða Snorra tilefni ljóðs. Einnig
mætti kalla þá lífsskynjun, sem hér er vikið að, hugboð um boðskap upp-
risunnar án þess að sá boðskapur sé beinlínis nefndur á nafn nema einna
helst í ljóðinu Ef til vill30). Hér er átt við óvænta lausn, sem opnast skáldinu
í svipleiftri: „ . . óvænt líkn/ angráðu hjarta“ 31) eða í ljóðinu Fugl kom: „ . .
Höndin er full/ með frið og þrótt“32). Vonin kemur óvænt og án alls til-
verknaðar skáldsins.
í ljóðinu Endurfundir 33) heyrist bergmál úr guðspjöllunum þegar Snorri
yrkir um ljóðadísina, sem kemur til hans eftir langan aðskilnað og segir við
skáldið: „Tak gleði þína drengur/ og gakk!“ Hér er greinilega gripið til
biblíulegrar setningar í ákveðnum tilgangi. Setningin minnir á ýmsar lækn-
ingafrásagnir Nýja testamentisins, vísar til lausnar, endursköpunar og
vonar. Slíkar setningar eru afar algengar í rituðu máli og þjóna þar ýmsum