Andvari - 01.01.1957, Side 45

andvari
Hérað milli sanda og eyðing þess
41
og þessu, að vikurinn sást reka hrönnum fyrir Vestfjörðum að
varla máttu skip ganga fyrir“.
Gottskálksannáll, sem einnig má telja næsta örugga heimild
um þessa atburði, segir urn sama ár: ,,í Austfjörðum sprakk í
sundur Knappafellsjökull og hljóp ofan á Lómagnúpssand svo
að af tók vegu alla. Á sú í Austfjörðum, er Úlfarsá heitir, hljóp
á stað þann, er heitir að Rauðalæk, og braut niður allan staðinn,
svo að ekki hús stóð eftir nema kirkjan". Annálar Flateyjarbókar
segja um árið 1350: „Elds uppkoma í Knappafellsjökli og myrkur
svo mikið, að eigi sá vegu urn miðdegi og aleyddist allt Litla-
hérað.“ Lögmannsannáll nefnir einnig eyðingu Idéraðs, en telur
hana árið 1367.
Hér með eru upp taldar þær frásagnir af þessu gosi, er
telja má samtíma eða því sem næst. Næsta heimild er rúmum
tveim öldum yngri. í Oddaverjaannál, senr talinn er vera tekinn
saman um 1580, er eftirfarandi hætt við það, sem stendur um
eyðingu Héraðs í Lögmannsannál: „Lifði engin kvik kind eftir
titan ein öldruð kona og kapall.“
Litlu síðar skráir séra Jón Egilsson Biskupaannála sína og
segir það hafa skeð, „að jökullinn hafi hlaupið austur í Oræf-
um og tekið af á einurn morgni og í einu flóði fjörutíu bæi, en
8 hafi eftir staðið, sem nú standa, og þar komst enginn rnaður
undan utan presturinn og djákninn frá Rauðalæk, það er nú
eyðijörð fram undan Sandfelli, og kirkjan stóð þar um allt flóð,
en var þó ekki gjörð utan af tré, hún er nú komin til Sandfells
°g það hafa menn sagt, að þar sjáist víða enn merki til bæja,
jjæði grjót og hellur“. Enn einni öld yngri eru sagnir þær, er
Isleifur Einarsson, sýslumaður, skrásetti eftir Öræfingum á fyrsta
aratug 18. aldar. Hann hefur það m. a. eftir að „eitt sinni, þá
snialinn að Svínafelli, að nafni Hallur, hafi verið húinn að reka
Iteim sauðfé til mjalta og kvenmenn farnir að mjólka, þá hafi
stor hrestur kornið í Öræfajöklana, svo þau hafi undrað. Þar
itlu eftir hafi annar brestur komið. Þá hafi smalinn sagt, að
uú væri ei ráð að híða þess þriðja. Síðan hafi hann hlaupið upp