Andvari - 01.01.1957, Blaðsíða 49

andvari
Hérað milli sanda og eyðing þess
45
nokkursstaðar, verið undir 40 sm þykkt nýfallið og líklegra, að
það hafi víðast verið hálfur metri og meira að þykkt.
Askan úr þessu gosi þekur 38.000 km2 lands og meðal-
þykktin á þessu svæði er nú 3,2 sm. Rúmmál öskunnar er því
l, 2 km3, en hefur nýfallið verið a. m. k. 2 km3, 20 sinnum rneira
en á land féll í síðasta Heklugosi. En vegna legu Öræfajökuls
og vindáttar í byrjun gossins, sem hefur verið vestlæg, hefur þó
meginið af öskunni og vikrinum fallið á haf út. Ég hefi lauslega
aætlað, að aska hafi fallið, meiri en svo að sporrækt yrði, á a.
m. k. 300.000 km2 svæði, og að samanlagt rúmmál öskunnar ný-
fallinnar hafi verið a. m. k. 10 km3. Þetta öskulag er hið mesta
a Islandi síðan sögur hófust og hið þriðja mesta síðan ísa tók að
leysa af landinu fyrir urn 15.000 árurn og það er mesta öskugos
i Evrópu síðan Monte Somma lagði Pompeji og Herculaneum í
auðn. Öskumagnið er a. m. k. 50 sinnurn meira en í síðasta
Heklugosi og hafði það gos þó nær lagt í auðn byggð í 30 km
fjarlægð frá fjall inu. Um örlög þeirrar byggðar, er lá við rætur
Knappafellsjökuls vorið 1362, þarf því ekki að fjölyrða. Þótt eigi
kæmu vatnsflóð til, hljóta þau að vera sannmæli hin lakónísku
0l'ð Flateyjarbókarannála: „aleyddist allt Litlahérað".
Sú spurning hlýtur að vakna, hver hafi orðið örlög þess fólks,
ei' í Héraði hjó, þegar þessi ósköp dundu yfir. Samtíðaheim-
Hdirnar veita raunverulega enga vitneskju um það. Umfnæli eins
°g „tók af tvær kirkjusóknir með öllu“ og „aleyddist allt Litla-
Éérað" segja aðeins að byggð hafi niður lagzt, en ekkert um
hið raunverulega manntjón. Elzta heimild um það er áðurnefnd
viöhót í Oddaverjaannál: „lifði engin kvik kind eftir utan ein
öldruð kona og kapall." Þessi heimild, sem er meira en 200
^rum yngri en atburðurinn, minnir á frásögnina urn Blesa, sem
Isleifur sýslumaður skráði einni öld síðar. En báðar eru þjóð-
Sagnakenndar. Ég minni á þá staðreynd, að í flestum jijóðsagna-
kenndum frásögum af íslenzkum náttúruhamförum kemst ein
pcrsóna af, og sjaldnast er það höfðingsmaður, heldur srnali,
Vlnnustúlka eða vinnumaður. Það er sem þjóðarsálin vilji ekki