Andvari - 01.01.1957, Side 54

50
Þorkell Jóhannesson
ANDVAW
II.
Margir eru þcir sem enn kannast við Gránufélagið og vita
nokkur deili á sögu þess. Skal og ekki nánara farið út í þá sögu
hér, heldur greint stuttlega frá öðrunr samtökum af líku tagi,
sem gerð voru hér á landi urn likt leyti, tildrögum þeirra, mark-
nriði og afdrifum. Um framkvæmd málsins hlaut að fara eftir
holmagni samtakanna hverju sinni, en takmarkið var það, að
félagsmenn næði aðstöðu til þess að færa gjaldvörur sínar utan
til sölu þar sem hagkvæmast þætti og kaupa varning eftir þörf-
um fyrir andvirðið. Þetta var kallað færandi verzlun á máli
þessa tíma. Fæstir þeirra, sem í þessi samtök bundust, munu 1
upphafi liafa gert sér Ijósa grein fyrir því, hversu þessi þraut
yrði leyst í einstökum atriðum. Hér kom til kasta forgöngu-
mannanna. Þeirra hlutverk hlaut það að verða að finna úrræðin
og velja þann veg, sem fara skyldi. Ef litið var til viðskiptalanda,
var í rauninni ekki um margar leiðir að ræða. Danmörk blasti
beinast við, en margar ástæður voru til þess, að menn kusu helzt,
ef unnt væri, að sneiða þar hjá garði. Þar næst kom England og
Noregur. Af ummælum síra Arnljóts Ólafssonar í bréfi hans
til Trvggva Gunnarssonar 27. okt. 1868 er ljóst, að honum var
sízt í hug að hinda viðskipti hins nýja verzlunarfélags við Dan-
mörku. Hér talar hann um Noreg og Hamhorg, en þó undar-
legt sé nefnir hann ekki England. Víst er þó, að á þessum árum
höfðu margir íslendingar rnikinn hug á að stofna til viðskipta
við Skota og Englendinga. Hingað til höfðu samt tilraunir í þa
átt gengið treglega og má vera, að það hafi valdið því, að síra
Arnljótur minnist ekki á England í bréfi þessu, því að víst mátti
honum kunnugt vera flestunr mönnum fremur hér á landi, hvi-
líkt verzlunar- og iðnaðarveldi Bretland var og mikilvægt að na
þar fótfestu. En hvernig sem þessu var varið, þykir rétt, áður
lengra sé haldið, að skýra stuttlega frá verzlunarsambandi íslands
við England fram til þess er saga þessi hefst, ef þá mætti Ijósara
verða, hvernig málin liorfðu við þeim mönnum, sem gerðu fyrstu
tilraunina til þess að hrjóta ok dönsku selstöðuverzlunarinnar.