Andvari - 01.01.1957, Side 63

ANDVARI
Brot úr verzlunarsögu
59
mikil tíðindi gerzt í íslenzkri verzlunarsögu. Á ]?essum árum risu
fyrstu verzlunarfélög bænda nyrðra og vestra á legg, og þcssi félög
höfðu þegar bundið viðskipti sín við önnur lönd en England.
Reynslan sýndi, að bér var ekki auðvelt um að breyta, úr því
sem komið var. En það er trú mín, sem þetta rita, að sitthvað
befði á aðra lund snúizt fyrir samtökum þessum, ef sauðasalan
1866 befði tekizt svo sem til var stofnað og þeim opnazt leið til
viðskipta í Bretlandi þegar frá upphafi.
III.
Alloft er minnzt á fyllingu tímans, þá stund, þegar allri bið
er lokið, öllum viðbúnaði. í fylling tímans gerist það sem menn
vonuðust eftir, óskuðu eða kviðu — eða var það allt tóm hending?
í rauninni er oftast næsta örðugt að skera úr um það með fullri
vissu og svo fer hér. Við vitum, að er bér var komið sögunni,
böfðu menn um allt íslancl rætt það oft og tíðum og árum
saman, hver nauðsyn væri á því að breyta gagngert því verzlunar-
lagi» sem hvarvetna ríkti og enn var ekkert lát á, þrátt fyrir hið
langþráða og margrómaða verzlunarfrelsi. En allt í einu bregður
svo við árið 1869, að upp rísa bændur í heilum byggðarlögum
víða um landið og stofna verzlunarfélög með bein viðskipti við
ritlönd fyrir augum. Nú er ekki lengur látið sitja við orðin tóm,
heldur hafizt handa í framkvæmd.
Þess er lítill eða enginn kostur að sinni a. m. k. að rekja
til rótar nánari tildrög þessarar hreyfingar á suður- og vestur-
landi fyrst og fremst. En af því sem áður hefir ritað verið
um verzlunarsamtök bænda í Þingeyjarsýslu og við Eyjafjörð,
niætti sannlegt virðast, að syðra og vestra hafi líku fram farið
í umræðum manna í milli, enda var þar í sumum stöðum svip-
aðra samtaka að minnast frá fyrri árum, þótt slitrótt yrði í fram-
hvæmd. Víst er líka, að skipskaup Þingeyinga og Eyfirðinga og
umræður um fyrirætlanir þeirra haustið 1868 og fram um nýár
1869, er þá þótti einna mestum tíðindum sæta, hefir ýtt drjúg-
um undir hreyfingu þessa. Er þá ótalið eitt atriði enn, sem efa-