Andvari - 01.01.1957, Side 74

70
Þorkell Jóhannesson
ANDVARI
Svo er talið, að líkindum með réttu, að Samlaginu yrði það
helzt að fótakefli, að það skorti rekstursfé. Hér gátu íslendingar
ekkert fram lagt, þótt til þess væri ætlazt, eða vildu ekki. Hins
vegar munu ýmsir verzlunarfélagsmenn á Islandi hafa litið svo á,
að í rauninni hefði allt annað fyrir þeim vakað 1869—1870 en að
gerast viðskiptamenn nýrrar selstöðuverzlunar. Þetta sýndu Breið-
firðingar í verki sumarið 1871, er þeir sendu skip mannað sínum
mönnum og hlaðið vörum til Björgvinjar til vörukaupa. Þótti
það frækileg för. Þess má og geta, að Jón Guðmundsson talar
alltaf um norsku verzlunina í blaði sínu Þjóðólfi 1870—1871,
þar sem hann getur athafna Samlagsins. Honum var ljóst, að í
rauninni hafði forgöngumönnum verzlunarsamtakanna á suð-
vesturlandi misheppnazt verk sitt þegar í fyrstu lotunni og voru
nú, eftir tvö ár, engu nær um að koma á fót sjálfstæðri inn-
lendri verzlun. Þeim hafði aðeins tekizt að bæta verzlunina
dálítið með því að koma til leiðar nokkurri samkeppni milli Sain-
lagsins og kaupmanna og var það að vísu góðra gjalda vert, en
tæplega mátti samt við slíkt una til lengdar.
Hingað til höfðu Sunnlendingar, þ. e. bændur úr Rangár-
vallasýslu og Árnessýslu, lítt haft sig í frannni um þátttöku í sam-
vinnu til verzlunarbóta. Hinn 22. apríl 1873 birtist í Þjóðólfi
upphaf á ritgerð, er nefndist Hugvekja um samtök til almennrar
félagsverzlunar í Árnes-, Rangárvalla- og Vestur-Skaftafellssýslu,
undirrituð Nokkrir Árnesingar. Var hér hreyft tillögu um stofnun
hlutafélags bænda til verzlunarreksturs að fyrirmynd norðlenzku
félaganna. Var uppi fótur og fit um allt Suðurland á útmánuð-
um og fram á vor 1873 og mikill hugur í bændum víða um
sveitir. Um líkt leyti varð hreyfing allmikil vegna þessara mála
í Reykjavík og þar í grennd. Hér hafði félag Seltirninga undir
stjórn Magnúsar Jónssonar forustuna. Samtök þessi höfðu haldið
sér út af fyrir sig og ekki runnið inn í norsku verzlunina haustið
1870, en vafalaust hafði starfsemi þeirra verið tilþrifalítil, nær
eingöngu pöntun helztu nauðsynjavöru. Nú vildu ýmsir félags-
menn færa út kvíarnar, efla félagið að þátttöku og koma á fót